Долготрајната борба за правата на ЛГБТИ луѓето опфаќа различни историски епохи и има различни форми во различни политички системи. Еден од системите што често не го поврзуваме со оваа борба е социјализмот. Фундаменталната идеја на социјализмот е класната борба за систем каде што сите поединци имаат еднаков пристап до ресурсите и еднаквост пред државата без разлика на нивното потекло. Сепак, како и секоја идеологија, таа беше совршена на хартија, додека во пракса социјализмот се манифестираше различно од земја до земја. Сепак, придонесот на социјализмот во современите демократски системи не е занемарлив, особено во однос на човековите права, во контекст на еднаквоста на сите во системот, без разлика на индивидуалните разлики.
Иако Маркс и Енгелс немале одредена истакната позиција во однос на ЛГБТИ лицата, од социјалистичките и комунистичките партии, како и од теоретските кругови, имаше значајни застапници за еднаквоста на ЛГБТИ лицата во хетеронормативно општество. Меѓу нив бил и марксистичкиот теоретичар Едуард Бернштајн од Социјалистичката демократска партија на Германија, кој во 1895 година застанал во одбрана на писателот Оскар Вајлд за време на неговото гонење за хомосексуални дела. Меѓу другото, тој зазел став дека хомосексуалноста не треба да се карактеризира како „неприродна“ туку „надвор од нормата“ – прогресивна позиција за тоа време. Еден од потписниците на петицијата за декриминализација на хомосексуалноста поднесена во 1898 година во германскиот Рајхстаг е и коосновачот на неговата партија Аугуст Бебел, која за жал не вродила со плод.
Ситуацијата во Германија не се променила многу до нацистичкото владеење, кога марксистите почнале да ја поистоветуваат хомосексуалноста со фашизмот. За време на Втората светска војна, меѓу другото, и геј мажите биле директно прогонувани (жените со „девијантни“ сексуални преференци биле класифицирани како „антисоцијални лица“). По завршувањето на војната и поделбата на Германија, декриминализацијата и нормализацијата на хомосексуалноста се развиваа нееднакво, но сепак и Источна и Западна Германија биле пред остатокот од Европа. Источна Германија, т.е. Германската Демократска Република ги декриминализираше хомосексуалните односи во 1968 година, додека Сојузна (Западна) Република Германија следната година. Меѓутоа, во Источна, ЛГБТИ заедницата уживаше ограничена слобода на собирање во рамките на протестантските цркви. Преку ова здружение, тие успеаја да го натераат владејачкиот режим сериозно да ја сфати заедницата, делумно благодарение на непоколебливоста на женските активистки во формулирањето на нивните барања во однос на потребите и посветеноста на социјализмот.
Покрај Германија, особено интересен е развојот на правата на ЛГБТИ и во денешна Русија за време на социјалистичкиот и комунистичкиот режим. Бољшевиците дојдоа на власт во 1917 година, а како дел од реформите и укинувањето на царските закони, тие веќе ги декриминализираа хомосексуалните активности во 1922 година. Причината беше верувањето дека ЛГБТИ борбата е дел од борбата за универзална еманципација, но некои бољшевици ја сметаа хомосексуалноста за „буржоаска дегенерација“. Декриминализацијата беше краткотрајна, бидејќи Сталин ја рекриминализираше хомосексуалноста уште во 1933 година, што го поттикна Хари Вајт, шкотски комунист кој тогаш живееше во Советскиот Сојуз да му напише писмо на Сталин со наслов: „Дали хомосексуалецот може да се смета за достоен за членство во Комунистичката партија?“. Писмото беше длабока анализа на положбата на ЛГБТИ луѓето во марксистичката идеологија и аргумент за капиталистичката репресија врз жените и ЛГБТИ луѓето поради кои тој ја напушти својата татковина, имено Обединетото Кралство. Вајт никогаш не доби одговор, а криминализацијата траеше до 1993 година.
Други социјалистички европски земји кои ја декриминализираа хомосексуалноста пред падот на комунизмот се: Чехословачка (1962), Унгарија (1962) и Полска (1933), додека ситуацијата во Југославија е, како и обично, малку посложена. Во социјалистичка Југославија се сметаше за „буржоаска и изопачена“ и производ на „ненаситниот капитализам“, кон што се склони само „декадентните интелектуалци“, буржоаската класа, свештениците и безделниците, а не добрите комунисти. Со оглед на тоа што републиките и автономните покраини имаа широки овластувања, декриминализацијата, условно кажано, ја преполови Југославија – Словенија, Хрватска и Црна Гора го направија тоа во 1977 година, како и Војводина (до промена на уставниот поредок на Република Србија), а Србија, Македонија и Босна и Херцеговина, само на крајот на деведесеттите, односно на почетокот на новиот милениум. И покрај тоа, процесот на промена на полот се одвива редовно од 1980-тите во Југославија, а и денес во Белград, односно во Центарот за урогенитална и реконструктивна хирургија, која е една од главните дестинации за транс лица ширум светот.
Денес, кога цела Европа ги декриминализираше хомосексуалните активности, а фокусот на борбата за правата на ЛГБТИ е ставен на истополовите заедници и другите права, секогаш е корисно да се погледнат успесите и поразите од минатото. Се чини како секој нов режим да ја префрла „вината“ за хомосексуалноста и „девијантните сексуални практики“ на претходниот систем. Земјите кои беа меѓу првите кои ја декриминализираа хомосексуалноста денес имаат најстроги практики против таканаречената ЛГБТИ пропаганда. Наместо заклучок, цитатот од Маја Ангелоу, американска поетеса и активистка за човекови права, најдобро ја сумира оваа тема: „Без оглед на болката што ја предизвикува, историјата не може да се врати назад, но ако ѝ се пристапи со храброст, не мора да се повтори“.
Пишува: Амила Хушиќ
Извор: lgbti.ba
