Минатиот понеделник, кога зимата реши да земе последниот замав, јас решив дека е време да отворам летна сезона на тераса со садење. (Не знам дали сум единствениот човек што секогаш го утнува денот?) Но ужасното време и фактот што еден огромен дождовен црв реши да ме поздрави, не беа доволни за да го уништат моето церемонијално прославување на доаѓањето на уште една пролет. Пред некој ден видов еден цртан скеч на The New Yorker кој одеше отприлика вака:
Не дозволувај ова прекрасно време да те залаже дека сè е во ред.
Ова е токму тој хумор кој го погалува циникот во мене. Но под сите слоеви цинизам, се наоѓа некоја смешна фонтана на надеж која (сакала или не) почнува да жуборка синхронизирано со оваа сезона, која освен алергии, носи и некој глас дека нештата навистина ќе бидат во ред. Глас кој не треба да го отфрлиме како наивен и романтичен, зашто носи една едноставна вистина: цвеќињата повторно ќе расцветаат. И (сакале или не) ќе помислиме колку нежно, колку убаво, колку моќно!
Хризантеми
Првото растение со кое ја обележав пролетта е драматична хризантема, со ливчиња кои од пастелно жолта се прелеваат во загасито розева. Наликуваат на огномет. Хризантемите секогаш ме враќаат на моите корени, омиленото цвеќе на прабаба ми Тика. Нејзините хризантеми масло на платно висат во дневната соба на мајка ми. Мртвата природа на прабаба ми ми кажува повеќе за животот, отколку смртта. На сликата, хризантемите не зборуваат низ некоја суптилна, понизна присутност, туку вибрираат во сета нивна величенственост, упорност и светлина. Така го чувствувам моето женско стебло.
Орхидеја
Откако почнав да одгледувам растенија, со години се задржував на оние зелените: палми, сансеверии, фикуси – што помалку потреба од грижа, толку подобро. Не си дозволував да одгледувам орхидеја, зашто не ѝ се чувствував дорасната на обврската. Овој страв (и мојот очигледен недостаток на доверба во себеси) го најде својот пат до една моја тераписка сесија каде бев охрабрена да се обидам да чувам орхидеја. Опсесивно се грижев за орхидејата и во обид да му помогнам на гранчето со потенцијалните цвеќиња да си го најде патот угоре, го потскршив. По неколку дена малите пупки се исушија и паднаа од растението. Опсесивната љубов е сумљива работа. Ја оставив орхидејата на раат и по неколку недели гранчето се самозалечи. Не се обидов повторно да му ја покажам насоката. Се сеќавам на деновите пред првиот цут, кое го дочекав со несразмерна возбуда и свеченост. Пупките кои постојано растеа делуваа како да пулсираат со живот. Еден ден, се појавија сите чудни цвеќиња.
Арсеничка темјанушка
„Во текот на на 1890 и 1891 година во Македонија престојувал ботаничарот Игнас Дерфлер, испратен од Дирекцијата на Ботаничката градина во Виена, кој го проучил растителниот свет на планинските падини околу Алшар. Врз база на собраниот хербариумски материјал што тој го однел во Виена, во 1894 година откриен е нов вид, непознат дотогаш за науката: арсеничка темјанушка, Viola arsenica, која расте само во тие краишта околу рудникот. Само во Македонија, тука, речиси на дофат од раката. Еден преубав жолт цвет, малку поголем од обичните ливадски темјанушки. Она што е карактеристично за овој вид: се јавува само на почва што е богата од арсен.“ (Урошевиќ, 2019)
Ова го прочитав во истоимената (инаку брилијантна) книга на Влада Урошевиќ, во поглавјето „Еден научен податок“. При крајот на книгата авторот пробува да одговори на прашањето, зошто побогу некој би пишувал поезија денес. Што бара поетот во овој современ свет, „покрај инженерот кој управува со џиновскиот електронски мозок, покрај научникот кој се загледува низ микроскопот во тајните на молекуларната биологија“? (Урошевиќ, 1980)
Навистина, што бара поезијата во нашиов свет денес?
Според Урошевиќ, тоа што ја одржува во животот поезијата е отпорот против материјализацијата.
Да се вложи во нешто што нема никаква пазарна, употребна и практична вредност, да му се дозволи на времето да тече без да се користи. Да се пушти (наместо фати) денот. Да се верува во нешто ранливо и кревко. Да се види убавото и грдото од нов агол. Можеби само поради ова постои Viola arsenica? Да ни покаже малку светлост и пркос и во најотровните времиња и места?
Назад на садењето.
Играњето со земја, исчекувањето на семињата да станат гранче, секојдневната грижа и внимание, „зумирањето“ и набљудувањето на најмалите промени и новини, нè оддалечува од доминатната култура на инстант задоволство и дисоцијација од сопствените тела и околина, со тоа што нè доближува до нашите сетила и задоволува нашата природна потреба за присутност.
Грижата за растенијата ја храни нашата човечност и поетичност.
Понекогаш поминуваш месеци и месеци чекајќи цвет. Понекогаш воопшто не знаеш што чекаш, но знаеш дека нешто расте, нешто се менува, нешто се случува. Понекогаш ги забораваш своите растенија и тие наоѓаат начин да ја преживеат зимата. Понекогаш растат целосно надвор од твојата контрола, на најчудесните места и начини, како природни потсетници дека она што во што вложуваме денес најверојатно нема да го видиме утре, што не значи дека е бесполезно. Дури работите што изгледаат како да се случуваат одеднаш произлегуваат од длабоки корени во минатото или од долго заспаните семиња.
И одеднаш ќе се појави цветот. Не како отелотворување на нашата идеја за убавина, туку како доказ за времето, влогот, промените и колективната издржливост, од една до друга пролет.
Што друго може да го задржи нашето внимание денес? Да ни го пренасочи погледот кон животот? Што друго може да ни раскаже за борбата да се види уште еден ден?
Во стих на Емили Дикинсон:
Да се биде Цвет, е длабока
Одговорност —
