„Можете да заборавите на (членството во НАТО). Веројатно затоа започна целата работа (војната)“, рече американскиот претседател Доналд Трамп на 26 февруари кога беше прашан за можно решение меѓу Украина и Русија.
Таквата политика на главниот сојузник на Украина некогаш предизвикуваше чудење, но денес веќе не е така. Со децении, руските претставници и пропагандата го користеа проширувањето на НАТО како изговор за непријателските дејствија на Кремљ кон соседните земји, вклучително и војните против Украина и Грузија.
Иако САД и другите земји-членки наведоа различни причини за спротивставување на влезот на Украина, експертите тврдат дека единствената вистинска причина е ставот на Москва по ова прашање.
„Администрацијата на Бајден отсекогаш се плашела од ескалација на конфликтот со Русија. Администрацијата на Трамп има свои причини, веројатно поврзани со секој договор што се обидува да го постигне со Москва за прекин на огнот“, рече Марк Вебер, нерезидентен соработник на Колеџот за одбрана на НАТО.
Дали Украина ги исполнува условите за членство?
НАТО спроведува политика на „отворени врати“, што значи дека нова земја може да се приклучи со согласност на сите 32 членки. Условите вклучуваат поддршка за демократијата, пазарна економија, цивилна контрола врз војската и работа на интероперабилност со силите на НАТО.
Уште во 2008 година, Украина побара Акционен план за членство (MAP) со поддршка на тогашниот американски претседател Џорџ В. Буш, но под притисок на Владимир Путин, Германија и Франција го блокираа тој процес.
По руската агресија во 2014 година, Киев се врати на патот на евроатлантската интеграција, а поддршката за членство во Украина се искачи на над 80% по почетокот на тоталната инвазија во 2022 година. Иако лидерите на НАТО одлучија во 2023 година дека Киев може да стане членка без MAP, поканата, за разлика од Финска и Шведска, сè уште не е пристигната.
„Украина е навидум необична по тоа што е голема, важна про-НАТО земја која сака да се приклучи на алијансата, но не создаде консензус меѓу членовите за прием“, истакнува Вебер. Експертите веруваат дека членовите на алијансата се загрижени и за Член 5 од Северноатлантскиот договор за колективна одбрана, кој би ги обврзал да реагираат доколку земја во војна се приклучи на алијансата.
Стравот од Русија како клучна пречка
Недостатокот на транспарентност во набавката на одбранбена опрема и високото ниво на корупција претходно беа наведени како причини за одбивањето на Украина. Сепак, Вебер верува дека ова е само изговор.
„Албанија, Бугарија и Романија се приклучија на НАТО и Европската унија, иако мислам дека би било фер да се каже дека нивниот политички, економски систем, па дури и управувањето со набавката на одбранбена опрема, имаа призвук на корупција“, рече тој, додавајќи:
„На крајот на краиштата, геостратешкиот проблем и стравот од антагонизирање на Русија се најзначајните пречки“. Стефан Волф, професор по меѓународна безбедност на Универзитетот во Бирмингем, се согласува. „Русија веројатно се чувствува позагрозена од членството на Украина во НАТО затоа што (Владимир) Путин очигледно не може да прифати дека Украина се „свртува против“ Русија“, рече Волф.
Поделби во рамките на западниот блок
Кремљ сега ја става забраната за влез на Украина во НАТО како еден од главните услови за мировен договор. Додека Обединетото Кралство, Франција, Полска и балтичките држави го поддржуваат членството на Украина, клучните членки како САД и Германија, заедно со Унгарија и Словачка, остануваат против овој потег. „Германија традиционално е претпазлива кога станува збор за вознемирувачко мислење во Русија“, објаснува Вебер.
Останува неизвесно дали тој став ќе се промени под водство на Фридрих Мерц, кој наскоро би можел да стане германски канцелар. Во исто време, позициите на Унгарија и Словачка, кои тврдат дека членството на Украина би довело до ескалација, ќе бидат тешки за промена.
Сепак, главната пречка останува Вашингтон, а Волф предупредува дека дури и членството можеби нема да ги исполни безбедносните очекувања на Киев. „Клучното прашање, на кое никој во моментов нема одговор, е дали, под водство на Трамп, ефектот на одвраќање на Член 5 сè уште има какво било веродостојно значење. Ако не, тогаш приклучувањето кон алијансата нема да ѝ ја даде на Украина безбедноста што ја заслужува“, заклучи Волф.
