Шумски пожари имало со стотици милиони години, но сега невидените шумски пожари горат пожешко и подолго, делумно поради климатските промени.
Намалувањето на врнежите и подолгите суши ги прават шумите толку суви што локализираното палење може да предизвика мал пожар кој се трансформира во пекол пред пожарникарите да ја ограничат штетата.
Пожарите во Канада пламнуваат со месеци, а пожарникарите се борат да ги стават под контрола. Околу 10 милиони хектари земја веќе изгоре, испраќајќи огромни облаци од чад над делови од САД.
Големи пожари изминатите денови избувнаа и во Италија, Грција и Шпанија. Поради жештините и неповолните ветрови, шпанската метеоролошка служба Аемет очекува дека ќе има и повеќе пожари. Сезоната на шумски пожари на северната хемисфера е во полн ек.
На другата страна на светот, толку големи беа размерите на мегапожарите на австралиското Црно лето од 2019-2020 година, кога изгореа речиси 24 милиони хектари шума, а се запалија дури и некогаш огноотпорните влажни шуми.
И додека продолжуваме да ја загреваме планетата со согорување на фосилни горива, тие пожари ќе се влошуваат, загрозувајќи повеќе луѓе и диви животни.
„Сега не сме на пат да го намалиме ризикот“, вели Хамиш Кларк, виш научен соработник на Факултетот за екосистем и шумски науки на Универзитетот во Мелбурн во Австралија. „Треба итно да го промениме курсот и сериозно да ги намалиме емисиите на стакленички гасови.“
Кларк беше коавтор на статија во јануари минатата година за ризикот од шумски пожари во Австралија во која се тврди дека „климатските промени го надминуваат капацитетот на нашите еколошки и социјални системи да се прилагодат“ и дека управувањето со пожарите сега е на „крстопат“.
Еве три клучни области преку кои управувањето со пожари се обидува да се прилагоди на новата климатска реалност.
Борење против огнот со оган
Контролираното или „пропишаното“ согорување на шумската вегетација, најчесто во постудените месеци, помага да се намалат опасностите од шумски пожари во летниот период со намалување на количината на палење што е достапна за поттикнување пожари. Во земјите склони кон пожари како што се Соединетите Американски Држави, Австралија, Португалија, Шпанија, Канада, Франција и Јужна Африка, тоа е испробана и проверена стратегија за управување со пожари со децении.
Познати и како намалување на опасноста, овие стратегии за палење „се многу ефикасни во намалувањето на интензитетот и сериозноста на пожарите“, според Виктор Реско де Диос, професор по шумско инженерство на шпанскиот универзитет во Леида.
Но, за да биде ефикасен противотров, контролираното горење сега треба да се направи во „многу големи просторни размери за да стане ефективно“, рече шумскиот инженер.
Со оглед на тоа што Европа, а особено земјите околу Медитеранот како Грција, се соочуваат со посериозни летни шумски пожари, Реско де Диос сугерира дека „значително намалување на опасноста“ ќе бара пропишано горење на 1,5 милиони хектари земја.
Меѓутоа, еден проблем со планираното горење сега е тоа што климатските промени почнаа да ги зголемуваат ризиците.
Откако операцијата со контролирано палење во Ново Мексико во мај минатата година се трансформираше во еден од најлошите шумски пожари во историјата на државата, шефот на шумската служба на САД Ренди Мур објави пауза во планираните операции на палење во националните шуми низ целата земја – дури и ако ова е многу редок случај.
Доморотците во САД и Австралија користеле форма на контролирано горење за да ја намалат запаливата вегетација илјадници години пред Европејците да пристигнат на овие континети.
Тие користеле „често горење со низок интензитет“ во постудените месеци за да ја намалат заканата од шумски пожари, создавајќи тревен, шумски терен сличен на парк, кој исто така ја одржуваше биолошката разновидност.
Занемарувањето на домородните техники за управување со пожари значи дека „австралиските шуми сега носат многу повеќе запаливо гориво отколку пред британската инвазија“, велат истражувачите.
Користење дронови во првата линија на заштита против пожари
Додека превенцијата е најдобриот лек, технологијата станува сè поважна кога се обидува да ги потисне мега-пожарите.
Сателитите управувани од НАСА веќе им помагаат на пожарникарите да ги следат пожарите што се движат низ планетата. Меѓутоа, во поново време, беспилотните летала стануваат полокализиран високотехнолошки гаџет за сузбивање пожар.
Проектот кој е во тек во Финска, каде што 75 отсто од земјиштето е покриено со шуми, го олеснува следењето на шумските пожари кои се појавуваат со помош на дронови.
„Развиваме нова технологија за беспилотни летала заснована на вештачка интелигенција за брзо откривање шумски пожари и обезбедување на свесност за ситуацијата при гаснењето на пожарите“, рече професорката Еија Хонкаваара од Финскиот институт за геопросторни истражувања (NLS) и член на истражувачката група што го презема проектот, FireMan.
Откако изгореа 400.000 хектари европска шума во 2019 година, следната година тој број порасна за 25 отсто. Виктор Реско де Диос очекува дека пожешка и посува Централна Европа, па дури и Скандинавија „ќе почне да доживува мега-пожари во следните неколку децении“.
„Дроновите можат да ни помогнат во обезбедувањето информации во реално време за тоа како напредува фронтот на пожарот и колку се високи и жешки пламените јазици“, рече Еија Хонкаваара во изјавата.
Бидејќи беспилотните летала обезбедуваат далечински податоци во реално време, тие се опремени и со сензори кои можат да гледаат низ чад за да го детектираат точниот обем на пожарот.
Единствениот проблем е потребата за силна мобилна интернет конекција во оддалечените области.
Како до климатски отпорни шуми?
„Шумските пожари се на Земјата веќе 420 милиони години и вегетацијата е прилагодена на нив“, вели Виктор Реско де Диос.
Сепак, ендемските регенеративни својства на шумите можеби повеќе не се доволни. Новите ранливи шумски екосистеми треба да се прилагодат на честите шумски пожари преку засадување на повеќе растителни видови отпорни на климата и сушата, велат експертите.
„Мораме да размислиме за идните клими и да засадуваме видови од посуви места“, рече Реско де Диос. „Односно, не треба да садиме само автохтони видови, туку оние што растат на други места на потопли места, па тие ќе се прилагодат на климата во следните децении.“
По истрагата за шумските пожари на Црното лето во Австралија, истражувачите открија дека за повеќе од 250 растителни видови „ефективната регенерација“ станува помалку веројатна поради зголемената фреквенција на пожари низ нивното живеалиште.
„Мораме да размислиме дека климата ќе биде несоодветна за многу видови кои моментално растат до крајот на векот и да почнеме да го планираме тоа“, додаде Реско де Диос.
Ова ќе бара внимателно управување со шумите кои се обновуваат со децении откако ќе изгорат. „Ако само засадиме дрвја и потоа заборавиме на нив, ги засадуваме идните шумски пожари“, рече тој.
Извор: DW
