Во ексклузивно интервју за Dezeen, премиерот на Албанија Еди Рама зборува за својата длабока верба во архитектурата како сила што може да го обликува општеството, идентитетот и иднината на земјата.
„Јас сум голем верник во архитектурата и нејзината моќ да влијае врз начинот на кој живееме,“ вели Рама. „За држава како Албанија, добрата архитектура е присуство што возвишува — извор на енергија за општеството и за начинот на кој ја замислуваме иднината.“
Малата балканска земја денес е неочекувано средиште на современа архитектура, со проекти што ги реализираат реномирани светски студија како MVRDV, BIG и Bofill Taller de Arquitectura. Рама лично ги следи овие процеси, а неодамна беше домаќин на првото издание на архитектонскиот фестивал Bread & Heart во Тирана.
„За мене, фестивал на архитектура е поважен од политички самит. Тоа е прослава на нешто што се однесува на сè друго,“ додава тој.
Архитектурата како општествена мисла
Премиерот објаснува дека се вклучил во организацијата на фестивалот затоа што смета дека архитектите треба повторно да имаат централна улога во развојот на градовите и државите.
„Архитектурата, која со векови имала значајно место во животот на светот, денес го изгубила своето влијание во политиката,“ вели тој. „Тоа е жално, бидејќи архитектурата може многу да помогне. Ако не е добра, може и многу да наштети.“
Рама потсетува дека архитектите низ историјата биле дел од истите простори со кралеви и владетели, бидејќи градењето на држава отсекогаш било поврзано со уметноста на создавање и обликување на просторот.
Од градоначалник до „архитект на идентитет“
Рама е премиер на Албанија веќе 13 години, а пред тоа беше градоначалник на Тирана. Во тој период ја започна урбаната трансформација на главниот град, рушејќи илјадници нелегални градби и воведувајќи нови стандарди на уредување.
„Бев градоначалник во пеколен период за градот, рушевме повеќе од 10.000 нелегални објекти и се обидувавме да разбереме што може да се направи со остатокот. Тогаш сфатив дека добрата архитектура може да го смени правецот во многу нешта — не само во тоа како градиме, туку и како размислуваме за заедничкиот живот и иднината,“ раскажува тој.
Рама потекнува од генерација што живеела во време на изолација. „Половина од мојот живот помина во режим што нè изолираше од светот, каде архитектурата беше само функционализам,“ додава. „Кога падна комунизмот, го видов светот и бев шокиран од пирамидата во Лувр — коегзистенцијата на две сосема различни епохи во еден простор.“
„Не сакаме универзална архитектура, сакаме згради што ни припаѓаат нам“
Во последните години, Тирана стана лабораторија за современа архитектура. Неколку амбициозни проекти се во изградба, меѓу нив Skanderbeg Building, Downtown One Tirana, како и дела на Stefano Boeri Architetti и OMA.
„Кога зборуваме за идентитет, сакаме згради што се поврзани со интелигенцијата на територијата,“ вели Рама. „Не сакаме универзална архитектура што би можела да стои насекаде. Сакаме згради што ќе му припаѓаат и на светот, но пред сè на нас.“
Иако брзиот развој предизвика реакции и сомнежи во медиумите, Рама ги отфрла шпекулациите дека зад проектите стојат нелегални практики. „Сето тоа е бесмислено. Тие што зборуваат така се како луѓе што произведуваат пуканки – создаваат бучава, но по филмот ништо не останува. А зградите ќе останат со векови.“
Архитектурата како универзитет под отворено небо
Рама со гордост зборува за бројните светски архитекти што работат во Албанија, нарекувајќи ги „арх-армијата на Албанија“.
„Имаме дел од најдобрите архитекти на нашето време. Тоа е емоционално, силно – тие сакаат да бидат дел од ова искуство,“ објаснува. „Младите архитекти работат рамо до рамо со нив. Верувам дека за десет години Албанија ќе има своја архитектонска ѕвезда.“
Некои градби, како Скендербег зградата и Downtown One, директно ја вклучуваат албанската историја и култура во својата форма и симболика.
„Државата се промени — од изолирана и строго организирана, во земја што одеднаш стана платформа за илегални интервенции,“ вели Рама. „Токму со тој материјал работат архитектите – ја почитуваат интелигенцијата на земјата.“
„Тирана не е новиот Дубаи“
Рама раскажува и како често мора да им објасни на инвеститорите што навистина значи создавање архитектура во духот на Албанија.
„Му реков на еден архитект: зградата што ја направи е убава, но не припаѓа тука – треба да се изгради во Дубаи. А тој ми одговори: ‘Но Тирана е новиот Дубаи?’ Јас му реков: ‘Не, Тирана е Тирана.’“
„Му кажав: дојди, разговарај со планината, слушни ја реката, разбери што ти шепоти земјата, погледни ги луѓето, вкуси ја храната – и тогаш ќе ја разбереш нашата архитектура.“
Извор: Dezeen
