Црна габа го „лечи“ Чернобил од радијацијата

Експлозијата на реакторот број четири на нуклеарната централа во Чернобил во близина на Припјат во 1986 година останува најлошата нуклеарна катастрофа во историјата на човештвото. Зад себе остави 30-километарска зона на исклучување – пуст пејзаж каде што се уште е присутно високо ниво на радијација, децении по инцидентот – каде што се ограничени човечките населби и домувањето.
Фото: Adam Jones from Kelowna, BC, Canada, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Меѓутоа, во оваа зона, научниците открија дека преживеала издржлива црна габа наречена Cladosporium spherospermum. По катастрофата во Чернобил, научниците забележале поцрнети израстоци на ѕидовите на реакторот бр. 4 – габи кои се чинеше дека напредуваа таму каде што радијацијата беше највисока, пишува Форбс.

Оваа габа се прилагодила на ниво на зрачење кое би било смртоносно за повеќето форми на живот. Уште пофасцинантна е нејзината способност да се „храни“ со ова зрачење, користејќи го како извор на енергија, слично како растенијата ја користат сончевата светлина за фотосинтеза.

Понатамошните истражувања открија дека овој и некои други видови црни габи, како што се Vangiella dermatitis и Cryptococcus neoformans, поседуваат меланин, пигментот одговорен за бојата на човечката кожа.

Меѓутоа, кај овие габи, меланинот имал поинаква цел: го апсорбирал зрачењето, кое потоа се претворало во употреблива енергија, овозможувајќи му да расте во области со интензивна радиоактивна изложеност.

Тоа е извонредна адаптација која нуди увид во тоа како животот може да цвета на некои од најекстремните и најнепријателските места на планетата.

Cladosporium sphaerospermum припаѓа на група габи познати како радиотрофни габи. Радиотрофните организми можат да фатат и користат јонизирачко зрачење за да иницираат метаболички процеси.

Во случајот на Cladosporium sphaerospermum, нејзината висока содржина на меланин му овозможува да апсорбира зрачење, слично како што растенијата ја апсорбираат сончевата светлина преку хлорофилот, според една статија од октомври 2008 година објавена во Националната библиотека за медицина.

Иако овој процес не е идентичен со фотосинтезата, тој има споредлива цел и ја претвора енергијата од околината за да го одржи растот. Овој феномен, наречен радиосинтеза, отвори возбудливи патишта во истражувањето на биохемијата и радијацијата.

Меланинот, кој се наоѓа во многу живи организми, делува како природен штит против УВ зрачењето. Меѓутоа, во Cladosporium sphaerospermum тоа прави повеќе од тоа: го олеснува производството на енергија со претворање на гама зрачењето во хемиска енергија.

Една статија објавена во списанието PLOS ONE во 2007 година го потврди овој необичен механизам на производство на енергија, покажувајќи дека габите како Cladosporium sphaerospermum одгледувани во средини со висока радијација имаат тенденција да растат побрзо од оние во нерадиоактивни услови. Тоа е откритие што го преобликува разбирањето на научниците за стратегиите за преживување на екстремофилите – организми кои можат да издржат екстремни еколошки услови.

Откривањето на C. sphaerospermum во зоната на исклучување на Чернобил го обнови вниманието на радиотрофните габи, особено за нивната потенцијална улога во биоремедијацијата – процесот на користење живи организми за отстранување на загадувачите од околината.

На радиоактивни локации како Чернобил, каде што конвенционалните методи за чистење се предизвикувачки и опасни, радиотрофните габи може да обезбедат побезбедна, природна алтернатива, според статијата од април 2008 година објавена во FEMS Microbiology Letters. Бидејќи C. sphaerospermum може да апсорбира зрачење и да го користи како гориво, научниците ја истражуваат можноста за користење на овие печурки за да се запрат и потенцијално да се намалат нивоата на радијација во контаминираните области.

Надвор од границите на зоната на исклучување, научниците истражуваат други апликации, особено во областа на истражување на вселената. Суровата, радијациона средина на вселената е еден од најзначајните предизвици со кои се соочуваат долготрајните мисии на Марс и пошироко.

Cladosporium sphaerospermum веќе е испратен до Меѓународната вселенска станица (ISS) за експерименти за да се утврди дали нејзината толеранција на радијација може да ги заштити астронаутите од космичко зрачење. Раните резултати се ветувачки, сугерирајќи дека оваа габа потенцијално би можела да се користи за развој на живеалишта отпорни на радијација или дури и да обезбеди извори на храна заштитени од радијација за патниците во вселената.

Покрај уникатните навики за хранење, C. sphaerospermum е позната и по својата цврстина. Може да издржи ниски температури, високи концентрации на сол и екстремна киселост, што ја прави една од најиздржливите откриени габи.

Нејзината способност да се прилагоди на непријателски средини им даде надеж на истражувачите дека може да има индиции за понатамошно истражување на механизмите на толеранција кон екстремни ситуации, што може да доведе до напредок во биотехнологијата и земјоделството. На пример, гените одговорни за оваа отпорност и еластичност еден ден би можеле да се искористат за развој на материјали отпорни на радијација или да се прилагодат за да им помогнат на културите да преживеат во суровата клима.

C. sphaerospermum, исто така, нуди надеж за решавање на некои итни еколошки предизвици – дали можеби ќе има улога во чистењето на радиоактивниот отпад?

Како што продолжува истражувањето, лекциите што ги учиме од овие неверојатни габи би можеле да инспирираат иновации во широк опсег на полиња, а во тој процес, разбирање на границите на самиот живот, заклучува Форбс.

е-Трн да боцка во твојот инбокс

Последни колумни