Српските студенти ја завршија својата „Тура до Стразбур“ долга 1.400 километри со триумфално подигање во вис на своите велосипеди на централниот плоштад во Стразбур. Околу осумдесет од нив тргнаа на 14-дневно патување за од прва рака да го информираат Советот на Европа и Европскиот парламент за нивните барања и за повеќемесечната борба против корупцијата во Србија.
Од Будимпешта до Штутгарт, во големите европски градови, илјадници граѓани, претежно членови на српската дијаспора, ги пречекаа како херои – со извици, свирежи и песни.
Милица Марјановиќ од Факултетот за технички науки во Нови Сад вели дека заедништвото и упорноста се најсилните впечатоци што ги добива од возењето. Таа верува дека со оваа акција, таа и нејзините колеги ги поместиле личните граници, како и границите од претходната борба.
„Ги разбудивме европските медиуми, ги разбудивме луѓето во Европа, а сега гледаме дека обичните луѓе во земјите низ кои поминавме нè пречекуваат и го препознаваат она што го правиме, а сето ова создава дополнителен притисок“, изјави таа за ДВ.
„Ќе побарам да разговарам со Урсула фон дер Лајен“
Студентите беа пречекани во Европскиот парламент од тричлена делегација на европратеници, составена од Фабиен Келер од Франција, Ирена Јовева од Словенија и Гордан Босанац од Хрватска.
Студентите им предадоа писмо во кое главниот фокус беше на сомневањата дека владата користела звучен топ на протестот во Белград на 15 март.
„Рековме дека Европа не треба да затвора очи пред она што се случува“, вели Милица Марјановиќ.
Тој вели дека не ја гледа Европската Унија како партнер во борбата, туку како алатка што би можела да помогне во остварувањето на барањата, бидејќи тие делат исти вредности.
„Оваа наша борба е нешто што апсолутно ги засега сите луѓе на планетата Земја, па затоа слободата на говорот, борбата против корупцијата, слободата на медиумите и, секако, почитувањето на законот и правдата.“
Студентите добија гаранции од претставниците дека ќе ја пренесат нивната порака до колегите од Европскиот парламент, но и забелешка дека не треба да имаат превисоки очекувања.
Пратеничката Ирена Јовева, исто така, најави дека ќе побара интервју со претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен.
„Тие ми даваат надеж. Навистина верувам во нив и во она за што се борат. Ова не е никакво мешање во политиката на Република Србија, туку едноставно поддршка на вредностите за кои се борат, а кои се истите вредности што треба да ги поддржува и Европската Унија“, изјави Јовева за ДВ.
Дали ЕУ ќе ги послуша студентите?
Студентите затропаа на отворената врата, верува уредникот на порталот „Европски Западен Балкан“, Александар Ивковиќ. Тој за ДВ потсетува дека Европскиот парламент веќе застана на страната на студентите и испрати остри пораки до српските власти.
„Проблемот е што Европскиот парламент нема премногу формални овластувања кога станува збор за Србија и политиката што Европската унија ќе ја води кон Србија. Не може да донесе одлука што ќе влијае премногу директно на Србија. Тоа е во надлежност на Европската комисија и земјите-членки“, објаснува Ивковиќ.
А Европската комисија и шефовите на држави, додава тој, сè уште чекаат протестите да бидат политички артикулирани и да се кристализира политичка алтернатива на претседателот Вучиќ и Српската прогресивна партија.
„Тогаш Европската комисија би станала погласна во своите критики и би имала повеќе простор за маневрирање за да изврши притисок врз претседателот и сегашната влада. Но, сè додека тие се единствените актери кои ја имаат политичката моќ во Србија, тие ќе се стремат да не ги туркаат премногу подалеку од себе“, вели Ивковиќ.
Лабави сојузи
Во Стразбур, студентите напишаа писмо до еден од европските лидери – францускиот претседател Емануел Макрон. Во писмото тие посочуваат дека во Србија владее „системска неодговорност, корупција и уништување на институциите“.
„На Србија ѝ е потребна поддршката од Европа, но не онаа што доаѓа во форма на протоколарни состаноци и дипломатски насмевки. Ние не бараме санкции, туку поглед на вистината и одговорноста. Бидејќи средбите со лидери кои не ја признаваат одговорноста кон сопствените граѓани, без критички осврт, можат да се протолкуваат како легитимирање на авторитаризмот“, се вели во писмото.
Но, претседателот на Србија, Александар Вучиќ, го контактираше Макрон една недела пред студентите и ги потсети на нивното силно пријателство.
„Емануел и јас се видовме 28 пати, ние сме пријатели, му донесов шест шишиња вино што ги одбрав“, рече Вучиќ тогаш.
Тие партнерства се релативно нестабилни, бидејќи првенствено се засноваат на интереси, објаснува Александар Ивковиќ.
„Без да се смета таа категорија лидери кои се многу пријателски расположени, како Орбан или Фиц, и кои го доживуваат Вучиќ како свој политички сојузник, но кои сè уште се малцинство во рамките на ЕУ, овие други односи можат многу брзо да се променат кога ќе стане јасно дека постои формулирана политичка алтернатива од другата страна, а тоа, секако, е проевропска политичка алтернатива“, додава тој.
Марта Кос во Србија, студентите во Брисел
И додека впечатоците сè уште не се смириле, сите страни веќе најавуваат нови акции. Еврокомесарот за проширување Марта Кос треба да пристигне во Белград кон крајот на април. Најавата за посетата доаѓа заедно со пораката дека очекувањата на Европската Унија од Србија се „скоро исти“ како оние што ги изразија илјадниците демонстранти низ целата земја со месеци.
„Станува збор за почитување на владеењето на правото, борбата против корупцијата и транспарентноста во јавните набавки“, рече Кос.
Претседателот Вучиќ, од друга страна, најавува дека, и покрај противењето на лидерите на ЕУ, ќе присуствува на одбележувањето на Денот на победата над фашизмот во Москва. Во исто време, учениците се подготвуваат за штафетната трка до Брисел, каде што треба да пристигнат на 11 мај.
„Таа акција би можела да има поголема политичка тежина од велосипедската тура, бидејќи пристигнувањето во Брисел се совпаѓа со седницата на Европскиот парламент, каде што би можел да биде презентиран и Извештајот за напредокот на Србија“, потсетува Ивковиќ.
Во овој извештај, Европскиот парламент посочува на сериозни недостатоци во клучни области, како што се владеењето на правото, судството и усогласувањето со надворешната политика на ЕУ, и бара од Европската комисија да биде појасна и поостра кон властите во Србија и да ги брани вредностите на ЕУ, постојано справувајќи се со „недостатокот на напредок, па дури и заостанатоста на Србија“ во процесот на европска интеграција.
