Последниот важечки договор кој ги ограничува нуклеарните арсенали на САД и Русија, New START, истекува следниот февруари. Без него, за првпат по повеќе од половина век, стратешките арсенали на двете земји би можеле да бидат целосно неконтролирани, а воените планови да се базираат на најлошите проценки за арсеналите на противникот.
Според експертите, дури и една средба меѓу Трамп и Путин може да започне процес на враќање на предвидливоста и ограничувањата кај нуклеарното оружје, со што би се испратил сигнал до светот и до нивните бирократии дека не е неизбежен нов неконтролиран натпревар во оружје.
Двата лидери веќе сугерираа отвореност за ова. Трамп предупреди дека истекувањето на New START без нова рамка би било „проблем за светот“, додека Путин истакна дека истекувањето на договорот е прашање што треба да се реши со Вашингтон.
Шест области за потенцијален договор
- Повторно потврдување на принципите на ООН од јануари 2022 – дека нуклеарна војна не може да се добие и никогаш не смее да се води, како и одговорноста за избегнување воени конфликти меѓу нуклеарни држави.
- Јавна изјава за непреминување на лимитите на New START по истекот на договорот – доброволно ограничување што би спречило непосреден натпревар во вооружување.
- Забрана за повторно тестирање нуклеарно оружје – иако CTBT не е во сила, одржувањето на нормата против тестирањето ја стабилизира глобалната регулатива за непроширување.
- Замрзнување на тактичкото нуклеарно оружје – помали системи за бојно поле, со цел ограничување на количеството и зголемување на меѓусебната воздржаност.
- Обезбедување дека ниту една земја нема да распоредува интермедијарни ракети со закана за територијата на другата – особено по укинувањето на INF договорот од 2019 година, што ги зголеми ризиците од нов натпревар во вооружување.
- Контрола на системите за противракетна одбрана – за да се задржи взаемната ранливост како клучен фактор за стратешка стабилност.
Покрај билатералните договори, Трамп и Путин би можеле да се обврзат да работат и со другите нуклеарни сили за намалување на ризиците од несогласувања и лоша проценка, со што ќе се зајакне глобалната стабилност.
Историјата покажува дека дури и ривали можат да се договорат за ограничувања – од Никсон и Брежњев до Обама и Медведев. Денес, прашањето не е дали можат да го повторaт тоа, туку дали ќе имаат политичка волја да постават подлога за нова ера на воздржаност.
Со околу пет месеци до истекот на New START, Алјаска може да биде местото каде ќе започне историскиот дијалог за стратешка стабилност и контрола на нуклеарното оружје, што ќе има последици за целиот свет.
