Србија влезе во еден од најнапнатите денови од протестниот бран: студенти и граѓани излегоа на улиците во повеќе градови, регистрирани се судири, повредени и приведени, а во Нови Сад припадник на Војската испука куршум во воздух – сцена невидена на протестите досега. Паралелно, студентските групи организираа нови собирања вчера вечер на десетици локации низ земјата.

Во Нови Сад, каде што вчерашната ноќ беше најнапната, од правец на просториите на владејачката партија биле фрлани пиротехнички средства кон граѓаните, по што настанале турканици и судири. Подоцна беа прикажани снимки и фотографии од оштетени партиски простории. Локални и национални медиуми известија дека полицијата реагирала, а ситуацијата се смирувала до раните утрински часови.

Инциденти беа забележани и во Врбас и Бачка Паланка. Според извештаите, таму дошло до конфронтации меѓу две групи граѓани, со повеќе повредени и интервенции на полицијата. Директорот на полицијата Драган Васиљевиќ изјави дека полициските сили спречиле потешки судири, оти „некој дошол да ги напаѓа просториите на СНС“, и наведе биланс од повеќе од 70 повредени – меѓу нив и полициски службеници – како и повеќе приведени.

Кулминацијата на драмата ја обележа потегот на припадник на Војската на Србија кој во Нови Сад извади пиштол и испука во воздух. Министерот Ивица Дачиќ соопшти дека станува збор за капетан кој бил на службена задача за обезбедување на „лице под заштита“. Подоцна, самиот капетан за медиумите изјави дека проценил оти неговиот и животот на колегите биле загрозени. Сцената предизвика лавина реакции, од осуда до прашања зошто воопшто војници биле распоредени во близина на партиски простории.

Дополнителна тежина на настаните им даде изјавата на директорот на Воено-безбедносната агенција (ВБА) Александар Јовановиќ дека во Нови Сад биле нападнати припадници на специјалната единица „Кобри“ и дека седум припадници на Војската се повредени. Опозициони и независни коментатори возвратија со прашања: што барале „Кобри“ кај партиски објекти и зошто воопшто воена структура била близу цивилен протест.

Во Белград, вечерта помина со повеќе напнати ситуации – полицијата на неколку наврати употреби бибер-спреј за растерување на групи, а имаше и плитки судири околу централните точки на собирање. Организаторите тврдат дека дел од инцидентите биле испровоцирани од групи блиски до власта, додека МВР истакнува дека задачата им била да ги разделат спротивставените групи и да го одржат јавниот ред и мир.

Апсењата во меѓувреме продолжија: медиумите јавија дека во Врбас се приведуваат учесници на студентските протести. Паралелно, правниците и новинарските здруженија алармираа за повеќе напади и заплашувања кон медиумски работници. Европската комисија, преку изјава пренесена од српските медиуми, „силно осуди“ секаков вид насилство, вклучително и закани кон новинарите во Србија.

Што се случи вчера вечер

Иницијативата „Студенти во блокада“ организира нов бран протести со старт во 19:30 часот. Локациите вклучуваа најмалку три точки во Белград, како и собирања во Нови Сад, Крагуевац, Горни Милановац, Ваљево, Смедерево и повеќе од 20 други градови и општини. Апелот на студентите е протестите да бидат ненасилни, со барања институциите да го санкционираат насилството и да ги заштитат граѓаните и новинарите на терен.

Клучните линии на спор

• Наративот на МВР: „Не штитевме група, туку јавен ред и мир“, со оценка дека граѓани дошле да ги напаѓаат партиските простории и дека полицијата спречила поголеми судири. Истовремено, се наведува значителен број повредени – полициски службеници и граѓани – и повеќе приведени.
• Сведоштва од терен: Независните медиуми документираа фрлање пиротехнички средства кон демонстранти во Нови Сад, оштетени простории на СНС и бројни интервенции на полицијата.
• Војската во кадар: Настапот на капетанот со пиштол отвори дебата за улогата на воените структури во цивилни ситуации и за тенката линија помеѓу обезбедување „лица под заштита“ и присуство крај партиски објекти.

Зошто ова е важно

Синоќешните сцени – од пиротехника и судири, до испукан куршум во воздух – ја надминаа вообичаената динамика на протестите во земјата и го отворија прашањето за стандардите на постапување на безбедносните служби, политичката одговорност и заштитата на основните права: слободата на собирање, безбедноста на граѓаните и слободата на медиумите. Реакциите од Европската унија сугерираат дека темата добива регионална и европска тежина.

Што да се следи утре

• Дали МВР и обвинителствата ќе објават прецизни биланс-податоци за повредени и приведени и ќе покренат постапки за идентификувано насилство.
• Дали ќе има нови распореди на безбедносни сили околу партиски објекти и дали ќе се појават дополнителни појаснувања за улогата на воените структури.
• Како ќе се развиваат вечерните протести и дали ќе доминира ненасилниот карактер што го бараат студентите.