Иако точните причини за заразното прозевање сè уште не се целосно разбрани, постојат две главни теории – хипотезата за несвесна имитација и хипотезата за емпатично однесување. Овие теории сугерираат дека заразното прозевање може да игра улога во зајакнувањето на социјалните врски, или со имитација на однесувањето на другите или преку споделување емоции т.е. емпатија.
Хипотезата за несвесна имитација тврди дека заразното прозевање е форма на автоматска имитација, позната како „ефект на камелеон“. Оваа теорија сугерира дека луѓето природно го имитираат однесувањето на другите без да го сфатат тоа, што помага да се зајакнат социјалните врски.
На пример, во една студија со папагали, научниците забележале дека овие птици зеваат и се протегаат синхронизирано, што ја поддржува идејата дека таквото однесување може да промовира социјално поврзување. Оваа несвесна мимикрија веројатно помага да се создаде чувство на заедница бидејќи животните често се чувствуваат поврзани со другите кои покажуваат слично однесување.
Хипотезата за емпатично однесување сугерира дека заразното прозевање е поврзано со емпатијата – способноста да се разберат и да се споделат чувствата на другите. Според оваа теорија, кога животното гледа како некој друг зева, реагира емпатично, како да го дели истиот замор или стрес.
Истражувањата ја поддржуваат оваа идеја бидејќи резултатите покажале дека кучињата почесто зеваат кога гледаат во своите сопственици отколку кога гледаат странци. Слично на тоа, шимпанзата се прозеваат почесто кога набљудуваат познати поединци, што сугерира дека емоционалната блискост влијае на заразното прозевање.
Заразното зевање кај луѓето и приматите започнува околу четиригодишна возраст, што се совпаѓа со развојот на „теоријата на умот“ – способност да се разбере дека другите имаат различни мисли и чувства. Овој развоен момент може да објасни зошто заразното прозевање е поврзано со емпатија и социјално разбирање кај овие видови.
Неодамнешните истражувања сугерираат дека системот на огледални неврони е клучен за заразното прозевање и емпатија. Огледалните неврони се специјализирани клетки во мозокот кои се активираат кога некое лице ќе изврши некое однесување или кога ќе види како некој друг го прави истото однесување.
Овој систем помага во учењето преку имитација и разбирање на намерите на другите, а со тоа придонесува за социјална интеракција и емпатија.
На пример, кога луѓето гледаат како некој зева, се активираат истите делови од мозокот како да се прозеваат, како што се предниот сингуларен кортекс и десниот долен фронтален гирус – области поврзани со емоционална обработка и социјално спознание. Овие наоди сугерираат дека системот на огледални неврони помага да се разберат искуствата на другите.
