Лидерот на конзервативната опозиција Јарослав Качињски неодамна најави дека би бил подготвен да го поддржи омекнувањето на Законот кој предвидува речиси целосната забрана за абортус во Полска, закон кој беше воведен за време на владеењето на неговата партија Право и правда (ПиС)и кој е еден од најконтраверзните закони за абортус во Европа. Но, тој предупреди дека либерализацијата може да се случи само со промена на Уставот.
Овој потег е голема промена на ставот на Качински, кој претходно постојано изразуваше поддршката на целосната забрана на абортусот во земјата. Покрај Качиснки, уште една водечка фигура на ПиС, поранешниот премиер Матеуш Моравјецки, исто така ја потврди својата поддршка за омекнување на овој законот.
Во петокот, три нацрт-закони кои треба да стават крај на речиси целосната забрана на абортусот беа ставени на прво гласање во Сејмот, долниот дом на парламентот. Сите тие освоија мнозинство гласови, главно од владејачката коалиција, што значи дека поминаа во комисијата за понатамошна дискусија.
Два од предложените закони, еден поднесен од центристичката Граѓанска коалиција (КО) на премиерот Доналд Туск и друг од Левица (Левика), ќе го овозможат абортусот на барање на жената. ПиС за време на гласањето беше против двата предлога.
Третиот нацрт закон беше предложен од Третиот пат (Трзеција Дрога), централно-десничарска група која е дел од владејачката коалиција заедно со КО и Левица. Тој предлог-закон е порестриктивен од останатите два предлога и со него ќе се врати законот за абортус што постоеше во земјата пред да се воведе сегашната целосна забрана во 2021 година.
За време на гласањето за предлогот на Третиот пат, четворица од присутните 181 пратеник на ПиС гласаа за него, додека 21 – вклучувајќи го и Качински – се воздржаа од гласање наместо да се спротивстават. Сепак, останатите 156 пратеници на ПиС гласаа против. Според законот пред 2021 година – кој беше воведен во 1993 година и често се нарекува „компромис за абортус“ – бременоста може да се прекине само во три околности: ако тие го загрозуваат животот или здравјето на мајката; ако се резултат на кривично дело како што е силување; или ако на фетусот му бил дијагностициран тежок вроден дефект.
Во октомври 2020 година, Уставниот трибунал (ТК), тело кое се смета дека е под влијание на ПиС, донесе одлука за неуставност на последната од тие три околности – кои сочинуваат над 90 отсто од легалните абортуси. Тоа го направи на барање на група од 199 пратеници, повеќето од ПиС.
Во 2016 година, Качински изјави дека „ќе се залага да се осигура дека дури и многу тешките бремености, кога детето е осудено на смрт, е сериозно деформирано, ќе завршат со раѓање, за да може детето да биде крстено, погребано и да му се даде име“. Меѓутоа, во петокот, по гласањето за абортус, Качински даде посмирени изјави:
„Во исто време, ни треба закон што ќе треба да го дополни и ќе ги разјасни условите под кои може да се случи абортусот“.
Пресудата на ТК од 2020 година, која ја воведе сегашната речиси целосна забрана за абортус, беше донесена врз основа на тоа што уставот на Полска, меѓу другото, го штити „животот на секое човечко суштество“ и „достоинството на личноста“. Во меѓувреме, по гласањето во петокот, Моравјецки, кој беше премиер на PiS за време на спроведувањето на актуелниот закон за абортус, го повтори својот претходно изразен став дека речиси целосната забрана е „грешка“ и дека би сакал да се врати на пред- закон од 2021 година.
Моравјецки во петокот гласаше против предлог-законот на Третиот пат.
Зборувајќи за RMF, Моравјецки објасни дека лично не му се допаѓа законот за абортус пред 2021 година, но сега сфаќа дека воведувањето на уште построг може да го турне „нишалото назад на другата страна“ и да резултира со уште полиберален закон отколку што постоел порано. .
Анкетите покажуваат дека постои силна поддршка за отстранување на сегашната речиси целосна забрана. Сепак, општеството е поделено околу тоа дали треба да има враќање на законот од пред 2021 година или наместо тоа, воведување на абортус на барање. Некои, вклучително и лидерите на Третиот пат, повикаа на референдум за да се реши ова прашање.
Агнешка Џиемианович Бак (Agnieszka Dziemianowicz-Bak) која беше назначена за министерка за семејство, труд и социјална политика во новата полска влада составена од коалиција на проевропски партии предводени од премиерот Доналд Туск уште на самото доаѓање на функцијата се обврза дека ќе работи на либерализација на законот за абортус. Бак доаѓа од партијата Нова левицa, и таа во 2006 година се најде на листата на 100 највијателни личности токму заради нејзината улога во организирање на антивладините протести против тоталната забрана на абортусот во Полска.
Анализата е објавена во „Notes from Poland“
