Оваа година веќе се остварија два од најследените потенцијални конфликти во светот — во мај ракети ја преминаа границата меѓу Индија и Пакистан, а во јуни се водеше „12-дневна војна“ меѓу Израел и Иран поради иранската програма за нуклеарно оружје.
Иако индиско-пакистанскиот судир заврши брзо, стратегиските последици од тактичкиот успех на Израел во Иран остануваат отворено прашање, наведува Politico.
Ова лето се одбележува 80-годишнината од крајот на Втората светска војна, иако таков глобален судир изгледа далечен, реалноста е дека светот е поблиску до голем регионален или дури глобален конфликт отколку што изгледа. Дополнителна закана претставува асиметричниот развој на нови технологии за војување, како автономно оружје и дронови. Според анализите на американските разузнавачки служби и интервјуа со водечки геополитички експерти, покрај Блискиот Исток, постојат пет високо ризични точки каде би можеле да избувнат сериозни конфликти во наредните пет години — со потенцијално длабоки последици за САД, воено, економски и геополитички.
Овие региони се под постојан притисок, каде дури и краткотрајна ескалација, недоразбирање или воена грешка може да доведе до масовни судири, човечки загуби и глобални потреси.
Индија и Пакистан – нуклеарно вооружени соседи во постојан судир
Во мај, четири дена светот беше на работ на нуклеарен конфликт меѓу Индија и Пакистан. Тензиите ескалираа по терористички напад во регионот Џаму и Кашмир, управуван од Индија, што доведе до размена на ненуклеарни ракети меѓу двете земји.
Ова беше најсериозниот судир меѓу Индија и Пакистан во последните децении. Спорот околу границите потекнува од поделбата на британската колонија во 1947 година, кога беа формирани Индиската и Пакистанската држава.
Двете земји се судрија во 1965 и 1971 година, а последната војна доведе до нова „линија на контрола“ во Кашмир. Последниот поголем конфликт беше во 1999 година, но од 2003 година се одржува релативен мир, иако повремени судири на границата одземаат животи.
Индиските власти обвинуваат дека Пакистан поддржува терористички активности на нивна територија.
Според „Билтенот на атомски научници“, Пакистан има околу 170 нуклеарни боеви глави, а Индија околу 180. Потенцијална нуклеарна размена би имала катастрофални глобални последици — од уништени градови до радиоактивни ветрови што би влијаеле врз производството на храна во регионот, особено во Кина. Студија од Универзитетот Ратгерс во 2019 година проценува дека нуклеарна зима би предизвикала глад кај „милиони, па дури и милијарди“ луѓе.
Иако конфликтот е веројатен, експертите сметаат дека двете земји имаат причини да го избегнат. Индија е фокусирана на конкуренцијата со Кина и економскиот развој, додека Пакистан се соочува со внатрешни побуни во Белуџистан и пакистанските области покрај границата со Авганистан.
Кина и Тајван – инвазијата од која стравува светот
Кинескиот претседател Си Џинпинг има јасна намера да го присоедини Тајван, иако островот никогаш не бил под власт на истата влада како континентална Кина. Си е свесен дека населението на Тајван сè повеќе се дистанцира од идејата за обединување.
Тајван се смета за тест за тоа кој ќе го води глобалниот поредок во 21 век — САД или Кина. Иако нема формален договор за одбрана, САД долго време изјавуваат дека ќе го поддржат Тајван, но постојат сомнежи дали тоа би се реализирало во пракса.Во симулации на војна, американските истражувачки центри предупредуваат дека САД би се соочиле со огромни загуби во евентуален конфликт со Кина — поголеми од оние во Виетнам и Кореја, и тоа за само неколку месеци.
Ако Кина го освои Тајван, земјите од Југоисточна Азија и Пацификот би почнале да преиспитуваат која суперсила подобро ги штити нивните долгорочни интереси. Јапонија и Јужна Кореја, поттикнати од ваквите сомнежи, би можеле да започнат да размислуваат за развој на сопственa нуклеарна програма.
Се верува дека кинескиот претседател Си Џинпинг поставил рок до 2027 година неговите вооружени сили да бидат целосно подготвени за евентуална инвазија на Тајван. Земјата веќе спроведува масовно собирање на амфибиски сили и изгледа дека одржува воени вежби со сè поголема редовност.
„Тие постојано вежбаат сценарија поврзани со Тајван, бидејќи тоа е најважната задача за која нивната војска некогаш би можела да биде повикана“, изјави Џон Фајнер, поранешен заменик советник за национална безбедност во администрацијата на Бајден.
Дополнително, Си Џинпинг се претставува како трансформативна фигура во кинеската историја, и како што минуваат 2020-тите, тој сè повеќе размислува за своето наследство. Тајван останува еден од главните „недовршени“ проекти во неговата политичка агенда. Си веќе ја зацврсти контролата врз Тибет и целосно го презеде управувањето со Хонгконг, но Тајван сè повеќе се оддалечува од Пекинг.
Не е сосема јасно дали Си има целосна доверба во сопствената војска, која не само што е погодена од корупција, туку и недостасува реално борбено искуство. Имаше повеќе чистки, а постојат индикации дека Си нема целосна контрола врз политички моќните институции во армијата и морнарицата.
Тест за НАТО: Дали Русија би го нападнала Балтик?
Ако Владимир Путин се реши да ги нападне трите мали балтички држави — Естонија, Латвија и Литванија — би можел да постигне две цели, според анализата на Politico: да си поврати територии кои ги смета за историски руски и истовремено да го тестира НАТО и европската солидарност, насочувајќи се кон нејзините најмали и најизолирани членки.
„Често постои недоразбирање околу тоа како би изгледал еден таков конфликт“, вели Габриелиус Ландсбергис, поранешен министер за надворешни работи на Литванија. Тој предупредува дека Русија би можела да започне со мали, провокативни напади — како поставување запаливи направи во авиони.
Напад врз која било од балтичките држави — сите членки на НАТО — би бил директен тест за посветеноста на САД кон Алијансата. Непредвидливата поддршка на Европа и НАТО од страна на Доналд Трамп дополнително ја усложнува ситуацијата, правејќи ја потенцијално привлечна за Путин. Дури и ако САД се воздржат од првична реакција, што ако другите членки на НАТО интервенираат, а Русија возврати со напади врз Полска, Германија или Обединетото Кралство — земји кои САД можеби би биле поспремни да ги бранат?
Путин со години јавно зборува за желбата да го реконструира Советскиот Сојуз и границите на Руското Царство, преку повторно освојување на територии како Грузија, Молдавија, Украина и Балтикот. Дополнително, тој сака да го урне западниот либерален поредок, а најбрз начин да го направи тоа би бил преку демонстрација дека безбедносните сојузи на Западот се празни ветувања — дозволувајќи Русија повторно да ги окупира балтичките држави.
Секој руски напад на Балтик би зависел од исходот на војната во Украина, која сериозно ја исцрпува руската воена моќ. Според проценките на Украина, Русија претрпела околу еден милион жртви — мртви, ранети и исчезнати — во текот на тригодишниот конфликт. Во сведочење пред американскиот Конгрес во април, генерал Кристофер Каволи, командант на Европската команда на САД, изјави дека Русија изгубила околу 3.000 тенкови, 9.000 оклопни возила, 13.000 артилериски системи и над 400 системи за противвоздушна одбрана — само во последната година.
Најнапнатата граница во Азија: Индија и Кина на работ на судир
Како и спорот со Пакистан, долготрајните гранични тензии меѓу Индија и Кина водат потекло од времето на британската колонијална ера. Во 1914 година, Велика Британија и Тибет се договориле за границата со Индија, но Кина никогаш не ја признала.
Во 1962 година, кинеските трупи се обиделе да окупираат територија која се сметала за индиска, што довело до едномесечен вооружен конфликт со илјадници жртви. Подоцна, Кина ја редефинирала границата и ја нарекла „Линија на реална контрола“. Во 1967 година, нови борби резултирале со стотици загинати, а во 1980-тите едвај бил избегнат уште еден судир, кога Кина погрешно ја протолкувала индиската воена вежба како подготовка за напад.
Денес, армиите на двете земји се меѓу најголемите и технолошки најнапредни во светот. Границата меѓу Индија и Кина, долга околу 4.000 километри, ја отсликува геополитичката реалност на Кина — земја со копнени граници со 14 соседи и спорни морски граници со уште седум. Меѓу нив има четири нуклеарни сили, а Кина има водено војни со пет од нив од крајот на Втората светска војна.
Секој потенцијален судир би се соочил со сериозна асиметрија: индиските населени центри се далеку поподложни на кинески напади отколку обратно. Според Politico, регионот е исклучително чувствителен на недоразбирања и ескалација. Денес, и индиските и кинеските војници имаат забрана за носење огнено оружје долж границата.
Во 2020 година, судирите високо во Хималаите се воделе со брутални борби лице в лице — со тупаници, камења, метални шипки и палки обвиткани со бодликава жица. Загинале најмалку 20 индиски војници, некои од нив паднале од планината, а се проценува дека животот го загубиле и до 40 кинески војници. Дополнителен ризик е отсуството на механизми за деескалација — нема договори, рутински комуникациски канали или „жешки линии“ како онаа меѓу Москва и Вашингтон за време на Студената војна. Кина намерно избегнува воспоставување такви канали со САД, Индија и други земји, гледајќи ги како обид за ограничување на нејзиниот раст.
И покрај високите тензии, малку е веројатно дека раководствата на Индија или Кина би сакале војна за толку оддалечена територија. Веројатно би постоел брз и силен меѓународен притисок за смирување на ситуацијата. Дополнително, и двете земји се соочуваат со огромен економски притисок на домашен терен. Последните потези изгледа покажуваат дека Кина всушност се обидува да ги зајакне односите со претпазливата Индија.
Бесконечна војна: Корејскиот Полуостров
Речиси три генерации по неговиот почеток, Корејската војна никогаш не е официјално завршена, а и високо развиената западна економија на Југот и Северот, кој сè уште се наоѓа во земјоделска ера, го чувствуваат тоа.
Демилитаризираната зона долга 240 километри меѓу Северна и Јужна Кореја постои толку долго — околу шест децении — што се претворила во една од најдивите шуми на светот, преполна со илјадници разновидни видови диви животни. Надворешниот обод на демилитаризираната зона е едно од најсилно утврдените и најбранети места на светот, со артилерија и мини во готовност, а целиот Сеул се наоѓа во лесен домет на ракетите од Северот.
Влогот, според Politico, е огромен.
Нема друг режим во светот за кој САД и Западот знаат помалку за неговите случувања, динамиката на моќта или плановите, отколку за Северна Кореја. Таа претставува исклучително тешка цел за разузнавање и постојано ги изненадува западните служби. САД сè уште имаат 30.000 војници на полуостровот за да помогнат во обезбедувањето на Јужна Кореја, а сите тие би биле директни цели во првите часови од евентуален поголем конфликт.
Северна Кореја постепено пропаѓа, погодена од глад и осакатена од бруталноста на режимот, а раководството на Ким Џонг Ун не презело ништо за да ја промени иднината на земјата, наведува Politico.
Неговата најголема гаранција е нуклеарното оружје, кое го заштити од судбината на диктатори како Садам Хусеин и Моамер Гадафи. Доколку Ким почувствува слабост или — со или без основа — егзистенцијална закана за својата власт од страна на Западот, сè е можно.
Корејскиот Полуостров е исто така регион кој би можел да се соочи со сериозни секундарни последици доколку некој од другите конфликти на оваа листа навистина се случи. Ако, на пример, Кина започне напад врз Тајван или САД одбијат да го бранат Балтикот, тоа би можело да ги наведе земјите да се сомневаат во безбедносните обврски на САД кон Јужна Кореја или против Северна Кореја и Кина — а разузнавачките експерти се плашат дека Јужна Кореја или дури и Јапонија би можеле да се обидат да развијат или употребат нуклеарно оружје како одговор.
Според неодамнешни проценки, Корејскиот Полуостров е стабилен како што не бил со години — а со Доналд Трамп во Белата куќа, кој двапати го пречекал Ким Џонг Ун на самити, севернокорејскиот лидер може да се чувствува посигурно отколку во изминатиот период.
Најголемиот „џокер“ – САД
Геополитиката е непредвидлива, а историјата ретко се одвива по очекуван тек, па секогаш постојат „џокери“ и непознаници. Она што ги вознемирува многумина во Вашингтон и во сојузничките престолнини е фактот што земјата која некогаш беше најголем гарант на глобалната стабилност — САД — сега се перцeпира како најголем геополитички „џокер“, пренесува Politico.
Што треба да мислат сојузниците и противниците за понекогаш бизарната и непредвидлива борбена реторика на администрацијата на Трамп, и што тоа може да значи за идните тензии во самите САД?
Дополнително, оваа година американските разузнавачки лидери за првпат ги поставија странските нелегални нарко-картели на врвот на листата на закани за САД — наведувајќи дека дрогите убиваат повеќе од 50.000 Американци годишно. Администрацијата на Трамп изгледа сериозно размислува за проширување на воени акции во Мексико, тајни или отворени, со или без соработка од мексиканската влада.
И тука е постојаната позадина на ривалството меѓу големите сили. САД и Кина се соочуваат со сè поголеми тензии во повеќе области од кога било досега. Доволно е да се погледне ноќното небо, каде стотици сателити кружат околу Земјата — некои од нив очигледно вооружени или барем способни да нанесат штета на други објекти во орбитата.
Создавањето на американските вселенски сили досега се третираше повеќе како звучна фраза отколку како сериозна област за конфликт, но разговорите со речиси секој демократски или републикански лидер за национална безбедност кој е запознаен со ситуацијата брзо се претвораат во загриженост за влијанието што би го имал секој можен судир во вселената — далеку над нашите глави.
Извор: N1
