Работата во ноќни смени одамна не е исклучок, туку реалност за илјадници луѓе во здравството, индустријата, транспортот и услужниот сектор. Сепак, бројни научни истражувања предупредуваат дека долготрајниот ноќен труд сериозно го нарушува природниот биолошки часовник, што може да доведе до хроничен замор, проблеми со срцето, нарушувања на метаболизмот и зголемен ризик од одредени малигни заболувања.
Иако откажувањето од ваков тип работа за многумина не е реална опција, експертите посочуваат дека одредени навики можат значително да го ублажат негативното влијание врз здравјето.
Најголемиот предизвик за луѓето што работат навечер е спиењето. Телото е биолошки „програмирано“ за одмор во текот на ноќта, па дневниот сон често е плиток и неквалитетен. Специјалистите за безбедност и здравје при работа нагласуваат дека клучна е доследноста – легнување и будење во исто време, дури и во слободните денови, може постепено да го „истренира“ организмот. Контролата на светлината, затемнувањето на просторијата и избегнувањето екрани пред спиење дополнително помагаат телото полесно да влезе во фаза на длабок сон.
Нарушениот ритам не застанува само кај спиењето, туку директно влијае и врз исхраната. Ноќната работа често ги поместува оброците, што може да доведе до нагли скокови на шеќерот во крвта и зголемен ризик од дијабетес. Истражувања покажуваат дека најдобар пристап е најобилниот оброк да се консумира во текот на денот, додека навечер да се избегнува тешка, масна храна. Полесните оброци и внимателниот избор на храна можат да го намалат оптоварувањето на организмот во часови кога метаболизмот природно е побавен.
Еден од начините телото полесно да се адаптира е и групирањето на ноќните смени. Кога тоа е можно, експертите препорачуваат ноќниот режим да биде континуиран, наместо честото менување со дневни смени. Постојан ритам, иако неприроден, е помалку штетен од постојаното „префрлање“ на организмот од еден режим во друг.
Физичката активност игра важна улога во одржувањето на здравјето кај ноќните работници. Долгото седење и заморот можат да го забават метаболизмот и да го влошат расположението. Кратки прошетки, лесни вежби или истегнување за време на паузите помагаат во подобрување на циркулацијата и нивото на енергија. Истовремено, хидратацијата е клучна, а внесот на кофеин треба внимателно да се контролира, особено кон крајот на смената, за да не го наруши спиењето.
Освен физичките последици, ноќната работа често има и психолошка цена. Несовпаѓањето со социјалниот и семејниот ритам може да доведе до чувство на изолација и хроничен стрес. Одржувањето редовен контакт со блиските, како и воведување смирувачки рутини пред спиење – како длабоко дишење, медитација или тивка музика – може значително да придонесе за подобро ментално здравје.
Иако ноќните смени остануваат сериозен предизвик за организмот, експертите се согласуваат дека свесниот пристап и грижата за сопственото тело можат да направат голема разлика. Здравјето, дури и во нарушен ритам, сепак останува прашање на секојдневни избори.
