Во последните години, сè повеќе луѓе се жалат на дигестивни проблеми, замор, кожни иритации и други симптоми кои се поврзуваат со консумирање на глутен – протеин кој се наоѓа во пченицата, јачменот и ’ржта. Иако глутенот со векови бил дел од човечката исхрана, денес се чини дека телото на многумина не го прифаќа како порано. Ова отвора прашања: зошто нетолеранцијата на глутен станува сè поприсутна и дали навистина станува збор за здравствен проблем или само за тренд?
Глутенската нетолеранција се разликува од целијачната болест – автоимуно нарушување кое предизвикува сериозно оштетување на тенкото црево при консумирање глутен. Кај нетолеранцијата, симптомите се слични, но без автоимун одговор. Луѓето чувствуваат надуеност, болки во стомакот, дијареа, замор, главоболки, па дури и болки во зглобовите, но медицинските тестови не покажуваат целијачна болест. Оваа состојба е тешко да се дијагностицира, бидејќи симптомите се неспецифични и можат да се поврзат со други нарушувања.
Една од причините за зголемената појава на глутенска нетолеранција е промената во начинот на производство на пченицата. Современите видови на пченица се генетски модифицирани за да бидат поотпорни и да даваат поголем принос, но истовремено содржат поголеми количини на глутен. Ова го прави тестото поеластично и подобро за индустриска преработка, но потешко за варење кај некои луѓе. Дополнително, глутенот денес се користи како додаток во многу преработени производи – сосови, супи, слатки, па дури и козметика – што значи дека сме изложени на него многу повеќе отколку порано.
Друг фактор е промената во исхраната. Современата исхрана е богата со преработени производи, сиромашна со растителни влакна и природни ферментирани намирници кои го поддржуваат здравјето на цревата. Ова доведува до нарушување на микробиомот – балансот на добри бактерии во дигестивниот систем – што може да ја зголеми чувствителноста на телото кон глутен. Истражувањата покажуваат дека луѓето со нарушен микробиом имаат поголема веројатност да развијат воспалителни реакции при консумирање глутен.
Покрај биолошките фактори, не може да се игнорира и влијанието на зголемената свест и самодијагностика. Со порастот на информациите достапни преку интернет и социјалните мрежи, луѓето сè почесто ги препознаваат симптомите и експериментираат со елиминациски диети. Многумина се чувствуваат подобро кога го исфрлаат глутенот, иако немаат официјална дијагноза. Ова доведува до зголемена побарувачка за производи без глутен и создавање на цела индустрија околу нив. Но, не секој што избегнува глутен навистина има нетолеранција – понекогаш се работи за личен избор или влијание од трендови.
Сепак, не може да се негира дека кај дел од популацијата глутенот предизвикува реални здравствени проблеми. За тие лица, избегнувањето на глутен може да значи подобрување на квалитетот на животот, намалување на воспаленија и враќање на енергијата. Но, важно е да се пристапи внимателно – елиминацијата на глутен без медицински надзор може да доведе до недостаток на важни хранливи материи, особено ако се заменува со преработени производи без глутен производи кои често содржат повеќе шеќери и масти.
Во иднина, потребни се повеќе истражувања за да се разбере точниот механизам зад глутенската нетолеранција. Дали се работи за генетска предиспозиција, нарушен микробиом, променета структура на глутенот или комбинација од сите овие фактори? Одговорот веројатно лежи во комплексната интеракција меѓу телото, исхраната и животната средина.
Додека науката бара одговори, најдобриот пристап е информираност и индивидуализиран однос кон исхраната. Ако се сомневате дека глутенот ви предизвикува проблеми, консултација со лекар или нутриционист е првиот чекор. Само така можете да добиете точна дијагноза и план кој ќе ви помогне да се чувствувате подобро – без непотребни ограничувања.
