Но, во минатото луѓето се плашеле од него. Кога стигнал во Европа од Америка, доматот бил сметан за отровна билка – и тоа не без причина.
Доматот потекнува од Јужна Америка, каде илјадници години го одгледувале народите како Ацтеките и Инките. Во Европа пристигнал во 16 век со шпанските освојувачи, но наместо да се користи за јадење, најпрво станал украс во градините на аристократијата. Доматот припаѓа на семејството Solanaceae, истото како и познатите токсични билки како беладона, па неговиот егзотичен изглед и црвената, сјајна кора не буделе доверба.
Дополнително, киселината во доматот реагирала со чиниите и приборот од олово кои тогаш биле вообичаени, предизвикувајќи вистински симптоми на труење – но луѓето не знаеле дека виновникот е оловото, а не доматот. Така оваа денес култна намирница некогаш имала репутација на отров.
Првата вистинска употреба на доматот во кујната започнала во Италија, и тоа не кај елитата, туку кај обичниот народ. До 18 век се појавиле првите рецепти за сос од домат, а на југот на Италија станал секојдневна состојка, особено со тестенини. Во 19 век, со индустриската преработка на храна, започнало конзервирањето на доматите – pelati, пире, кечап – а со емиграцијата на Италијанците доматот станал глобално популарен.
Денес, доматот е едно од најконсумираните овошја во светот (технички се смета за овошје), важна земјоделска култура и клучна состојка во илјадници рецепти, од пици и сосови до салати.
Интересни факти:
- Доматот содржи ликопен, моќен антиоксиданс кој полесно се апсорбира кога доматот е термички обработен.
- Во Франција и Англија бил нарекуван „јаболко на љубовта“ поради верувањето дека поседува афродизијачки својства.
- Првиот кечап не бил од домат, туку од ферментирана риба.
- Во 19 век во САД се водела судска расправа дали доматот е овошје или зеленчук – денес официјално се третира како зеленчук.
Извор: Index.hr
