Ја јадеме, ја вдишуваме и ја пиеме, но сè уште не знаеме доволно. Станува збор за микропластиката — опасна за животната средина и за нашето здравје. Таа апсорбира токсични материи и лесно влегува во синџирот на исхрана. Но, што прави Европската Унија по тоа прашање?
Средоземното Море е шестиот најголем акумулациски регион на морски отпад. Иако содржи само 1% од светските води, во него се наоѓаат 7% од вкупната глобална микропластика. Затоа француските научници од проектот Exploration Bleue започнаа истражување крај брегот на Тулон за да го проучат влијанието на микропластичното загадување во Средоземното Море.
Експедициите се спроведуваат со 27-метарската едрилица на НВО Expédition 7ᵉ Continent.
„Средоземното е затворено море со голема густина на население. Целата човечка активност завршува во морето. Ние ги проучуваме хемиските загадувачи што ги носи пластиката. Она што веќе го знаеме е дека сите пластики содржат хемиско загадување,“
вели Александра Тер-Ал, директорка на истражување во Францускиот национален центар за научни истражувања (CNRS) и научна координаторка на експедицијата.
Истражувањето вклучува влечење на две мрежи (тралки) еден час за собирање примероци од микропластика. Тие потоа се сортираат во лабораториите кои учествуваат во проектот. Александра со години го проучува хемискиот состав на загадувачите поврзани со пластика на Универзитетот во Тулуз.
„Ги мериме и ги тежиме микропластиките; ја анализираме нивната композиција. Знаеме дека над 16.000 хемикалии се користат при производството на пластика — од кои **4.000 веќе се класифицирани како опасни.“
Кога морските животни се изложени на микропластика, хемикалиите можат да преминат во нивните тела. Многу од овие супстанци се ендокрини нарушувачи, што значи дека негативно влијаат на нивното здравје. Ефектите врз луѓето сè уште не се целосно разјаснети.
„Знаеме дека ендокрините нарушувачи го зафаќаат целиот хормонален систем. Тие влијаат на плодноста и може да придонесат за развој на канцер. Но, сè уште има многу прашања за ова загадување со пластика,“ објаснува Александра.
Науката дури сега почнува да ги разбира вистинските опасности од микропластиката – како за екосистемите, така и за човечкото здравје. Ја јадеме, дишеме и пиеме, но сè уште немаме доволно знаење. Кога станува збор за микро- и нанопластика, која често е помала од една илјадитинка од милиметар, научниците велат дека сè уште недостигаат прецизни алатки за мерење и разбирање на нејзините ефекти.
ЕУ: План за акција против загадување
Европската комисија со својот „План за нулта загаденост“ има цел да го намали загадувањето со микропластика за 30% до 2030 година.
Жан-Франсоа Гиљон, морски микробиолог и директор за истражување при CNRS, во 2019 година предводел истражувачка кампања во девет големи европски реки. Заклучокот? Микропластика има насекаде – и тоа во алармантни концентрации.
„Европа е доста напредна во оваа област,“ вели Гиљон. „Имавме огромно загадување од пластика, главно од амбалажа и производи за еднократна употреба. Тоа беше почетната мета на ЕУ. Сега се надеваме дека ќе дојде до промена во перцепцијата на пластиката.“
Досега, пластиката најчесто се гледаше како отпад, и напорите беа насочени кон управување со отпадот. Но, Гиљон се надева дека ЕУ ќе оди чекор понатаму — кон намалување на самото производство на пластика, како и креирање на забранета листа на опасни хемикалии што се користат во неа.
Управување или спречување?
Иако Европа постигна напредок, научната заедница повикува на повеќе.
Со тековните преговори за глобален договор против пластичното загадување, Европа и меѓународната заедница се на крстосница:
Ќе продолжиме ли да управуваме со загадувањето, или конечно ќе го решиме проблемот во корен?
