Иран тврди дека неговиот нуклеарен програм има исклучиво цивилна намена, но Израел смета дека станува збор за развој на атомска бомба, укажувајќи на високиот степен на збогатување на ураниумот како доказ.
Зошто е тоа важно?
Израел ги оправдува своите неодамнешни напади врз ирански цели со тврдењето дека Техеран е опасно блиску до изработка на нуклеарно оружје – што би значело егзистенцијална закана за Израел, со оглед дека иранскиот режим повеќепати објавил намера да го уништи Израел.
Иако Иран инсистира дека програмата е цивилна, голем дел од меѓународната заедница гледа потенцијал за воена употреба. Францускиот министер за надворешни работи изјави дека иранскиот нуклеарен програм претставува „егзистенцијална закана“ за Израел и Европа, но ја поддржа дипломатијата како најдобар излез. И Германија изрази подготвеност за нови преговори со Техеран.
Колку е навистина напреднат иранскиот нуклеарен програм?
Збогатување на ураниумот:
Според Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEO), Иран акумулирал повеќе од 400 килограми ураниум збогатен на 60% – што е многу над дозволениот лимит за цивилна употреба и опасно блиску до 90%, што е воен степен на збогатување.
Колку е тоа опасно?
Ако Иран одлучи да го збогати ураниумот на 90%, оваа количина би била доволна за приближно 10 нуклеарни бомби.
Други развои:
Иран неодамна објави отворање на нова фабрика за збогатување ураниум, а тестирањето ракети е засилено, според експерти.
Што кажуваат експертите?
Ханс Јакоб Шиндлер, безбедносен експерт, за DW вели:
„Ова може да биде начин за зголемување на преговарачката моќ кон САД, но исто така изгледа како брз пат кон атомска бомба.“
Иако сè уште нема докази дека Иран достигнал 90% збогатување, експертите предупредуваат дека со својата инфраструктура може тоа да го постигне многу брзо.
Последици од израелските напади
Израел нападна нуклеарни постројки, научници и членови на воената елита.
Најважни цели беа објектите во Натанз и Исфахан, кои претрпеа значителна штета, потврдена од IAEO. Тешко е да се процени колку време ќе му треба на Иран да ги обнови.
Според Валтер Пош, експерт за Иран:
„Губењето на научниците е многу посериозен удар од губењето на генерали – тие го носеа знаењето и искуството што не може лесно да се надомести.“
Зошто Иран има нуклеарен програм?
Програмот започнал во 1950-тите со помош на САД за цивилни цели. По Иранската револуција (1979), се појавија сомнежи за воена намена. Во 2002 година, откриен е високо збогатен ураниум кај Натанз → доведе до санкции. Во 2015, беше постигнат Јадрен договор (JCPOA) со САД и Европа → ограничување на програмата во замена за олеснување на санкциите. Во 2018, Трамп ја повлече САД од договорот и врати санкции. Од тогаш, Иран постепено го зголемува збогатувањето над дозволените 3,67%.
Преговорите се во застој поради ескалацијата. Планирана средба во Оман е откажана.
Иран и натаму тврди дека не развива нуклеарно оружје, но технолошки и материјално е сè поблиску до можноста да го направи тоа.
