Климатските промени одамна престанаа да бидат далечна закана и Европа веќе е еден од најпогодените континенти. Во последната година, континентот се соочи со рекордни температури, катастрофални поплави, суши, и зголемена смртност поврзана со екстремни временски услови. Овие настани не се случајни, туку директна последица на глобалното затоплување, кое веќе ги менува животите, економиите и здравјето на милиони Европејци.
Жештината како тивок убиец
Јуни и јули 2025 година беа најжешките месеци во историјата на Западна Европа. Температурите во градови како Милано, Барселона, Париз и Лондон достигнаа над 40°C, предизвикувајќи сериозни здравствени проблеми, особено кај постарите лица. Според студија на Империјал колеџ Лондон и Лондонската школа за тропска медицина, околу 2.300 смртни случаи беа регистрирани во 12 европски метрополи во периодот од 23 јуни до 2 јули. Од нив, дури 1.500 се директно поврзани со климатските промени.
Најпогодени беа ранливите групи – лица над 65 години, хронично болни и оние без пристап до климатизирани простории. Милано забележа 320 дополнителни смртни случаи, Барселона 286, Париз 235, а Лондон 171. За разлика од поплави или пожари, топлотните бранови не оставаат видливи траги, но нивната разорност е подмолна и често игнорирана.
Поплави што го менуваат пејзажот
Покрај жештината, Европа во 2024 година се соочи со најтешките поплави во последната деценија. Во Шпанија, регионот Валенсија беше погоден од невреме што одзеде 224 животи и предизвика штети проценети на над 18 милијарди евра. Во Германија, Франција и Белгија, поплавите ги уништија патишта, домови и земјоделски површини, оставајќи илјадници без покрив над глава.
Овие екстремни настани се резултат на променет режим на врнежи – додека некои региони се соочуваат со суши, други страдаат од интензивни и ненадејни дождови. Урбаните средини, со недоволна дренажна инфраструктура, се особено ранливи.
Суши и закана за храна
Јужна Европа, особено Грција, Италија и делови од Балканот, се соочија со сериозни суши во 2024 година. Земјоделските производи, како пченица, маслинки и домати, имаа значително намалени приноси. Ова не само што влијае врз локалната економија, туку и врз цените на храната низ целиот континент.
Сушата ги исцрпува водните ресурси, го зголемува ризикот од пожари и ја намалува биолошката разновидност. Во Грција, повеќе од 50.000 хектари шума беа уништени од пожари, поттикнати од сувиот терен и силните ветрови.
Влијание врз здравјето и инфраструктурата
Климатските промени имаат директно влијание врз здравјето на луѓето. Освен топлотни удари, се зголемуваат случаите на алергии, респираторни заболувања и кардиоваскуларни проблеми. Болниците во Франција и Шпанија беа преполнети во летните месеци, а здравствениот систем се соочи со сериозен притисок.
Инфраструктурата, особено транспортната, исто така страда. Поплавите ги оштетија железничките линии, автопатите и аеродромите, предизвикувајќи милионски загуби и прекини во снабдувањето.
Енергетски предизвици
Зголемената потреба за ладење во лето го оптоварува електроенергетскиот систем. Во Италија и Шпанија, потрошувачката на струја достигна рекордни нивоа, што доведе до прекини и зголемени трошоци. Истовремено, хидроелектраните страдаат од намалени водостоји, што го намалува нивниот капацитет.
Ова ја нагласува потребата од транзиција кон обновливи извори на енергија – соларна, ветерна и геотермална – кои се поотпорни на климатски шокови.
Што понатаму?
Европа мора итно да реагира. Стратегиите за адаптација вклучуваат: инвестирање во зелена инфраструктура – паркови, дрвја, зелени покриви. Подобрување на дренажните системи и заштита од поплави. Развој на енергетски ефикасни згради и јавен превоз. Поддршка за земјоделците преку климатски отпорни култури. Едукација и подигнување на свеста кај граѓаните. Климатските промени не се само еколошко прашање – тие се прашање на опстанок, правда и иднина. Европа има ресурси, знаење и капацитет да се справи, но времето за одложување истече. Секој град, секоја држава и секој граѓанин има улога во оваа борба.
