Отворив учебник „Историја и општество за V одделение“ да видам што ќе учи детето. Во првата лекција „Етички вредности“ не се објаснува значењето на изразот „етички“.
Така, и на прашањето „Што се етички вредности?“ не се дава одговор, затоа што децата не знаат што значи зборот „етика“ и придавката „етички“.
По прашањето „Што се етички вредности?“ следи текст за „особини, постапки и однесувања“ кој не е прилагоден за деца од десет години. На пример, реченицата – „Понекогаш е тешко да се истакне и да се зборува за она што ни се допаѓа кај себе и она на што сме горди поради стравот да не изгледаме како фалбаџии, а и поради тоа што сме несигурни дали и како ќе биде прифатено од средината“. Ова е пример за апстрактна, конфузна и неразбирлива реченица, која нема никаква директна врска со прашањето „Што се етички вредности?“. По оваа реченица се зборува за „правилно, етичко однесување“, што внесува дополнителна збрка, затоа што прашањето е за етички вредности, а не за етичко однесување.
Дури во третиот параграф има некаков обид да се објасни што се тоа „вредности“ преку разликата вредности-норми: „Додека вредностите претставуваат идеи за тоа што е исправно или погрешно, нормите претставуваат правила на однесување што ги потврдуваат вредностите“. Но, дали нормите секогаш ги потврдуваат етичките вредности, или има и норми (правила и закони) кои отстапуваат од етичките вредности? Уште поголема збрка и збунетост.
Потоа следува реченица во која се прави дополнителна збрка затоа што се мешаат вредности и постапки: „Вредности кои се сметаат за етички (правилни) се: чесност: вистинољубивост, праведност. Наспроти нив се: лажење, уценување, подмитување, клеветење, неправда, кои се неисправни постапки.“
Наспроти чесноста е нечесноста, наспроти вистинољубивоста е невистинољубивоста, а наспроти праведноста е неправедноста. Овде се мешаат вредности и постапки, а како постапка е наведена „неправда“, што внесува уште поголема забуна.
И прашањата на почетокот на лекцијата се за особини, а текстот и лекцијата е за „етички вредности“, а целта е децата да препознаваат етички и неетички вредности.
Накусо, по читањето на првата лекција јас како родител сум ептен збунет.
Со оглед на тоа што имам диплома „професор по филозофија“, логично е детето да ме праша да му објаснам што се тоа етички вредности.
И сега – како да постапам, како да му објаснам на дете од 10 години, кога на првата страница во неговиот учебник воопшто не се среќава зборот „морал“ и изразот „морални вредности“, ниту се објаснуваат зборовите „морал“ и „етика“ како во учебникот „Етика во религиите“, каде што „Етиката е наука за моралот“?
И, ова се морални дилеми кои ми се јавуваат уште на првата страница од првата лекција. А што ли ќе следува кога ќе ја свртам страницата, во остатокот од учебникот од преку 150 страници?
Жарко Трајаноски
