Бенефициите за семејна благосостојба играат важна улога во борбата против детската сиромаштија, но трошењето по глава на жител на земјите варира многу низ цела Европа.
Семејните бенефиции се клучни за намалување на сиромаштијата и промовирање на социјалната инклузија. Тие им помагаат на семејствата и се особено важни во спречувањето на сиромаштијата кај децата.
Системите за социјална заштита и семејни бенефиции во Европа се многу различни. Еден начин да се споредат е колку секоја земја троши по глава на жител.
Во 2022 година, земјите од ЕУ издвоија просечно околу 830 евра по лице за семејни бенефиции, што е зголемување од 47% во споредба со 566 евра во 2012 година.
Кои земји инвестираат најмногу во поддршка на семејствата?
Според податоците на Евростат, во ЕУ, трошоците по лице за семејни бенефиции во 2022 година се движеле од 211 евра во Бугарија до дури 3.789 евра во Луксембург.
Кога се вклучени земјите-кандидатки за ЕУ и земјите од Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА), Албанија имала најниски бенефиции, само 48 евра по лице, по што следуваат Турција (57 евра) и Босна и Херцеговина (59 евра).
Северозападна Европа наспроти Југоисток
Општо земено, северните и западните земји на Европа имаат најмногу семејни бенефиции по лице, додека најмалку се во јужните и источните делови.
По Луксембург, нордиските земји се на врвот: Норвешка (2.277 евра), Данска (1.878 евра), Исланд (1.874 евра), Шведска (1.449 евра) и Финска (1.440 евра).
„Нордиските земји и Франција се уште се меѓу најголемите трошачи на семејни бенефиции, иако нивните системи се повеќе зависни од услуги како што е грижата за децата, кои не се сметаат во паричните бенефиции по глава на жител“, објаснува д-р Ана Дагер од Универзитетот во Бристол за Euronews Business.
Германија (1.616 евра), Швајцарија (1.375 евра), Австрија (1.340 евра) и Ирска (1.026 евра) исто така издвојуваат над 1.000 евра по жител. Белгија (976 евра) и Франција (867 евра) се над просекот на ЕУ, но не ја надминуваат границата од 1.000 евра.
Холандија понуди 670 евра по лице, што е 160 евра под просекот на ЕУ.
Италија (524 евра) и Шпанија (427 евра), кои се дел од „големите четири“ европски економии, исто така беа под просекот.
Земјите кандидати за ЕУ нудат најниско ниво на семејни бенефиции. Црна Гора (131 евро) и Србија (117 евра) се веднаш зад Албанија, Турција и Босна и Херцеговина, кои се меѓу трите земји со најниски трошоци.
Професорката Грега Штрбан од Универзитетот во Љубљана предупредува да се биде внимателен кога се прават споредби.
„Прашањето е дали сите земји ги класифицираат бенефициите на ист начин“, вели тој.
Тој нагласува дека зад овие податоци стојат многу различни политики.
„Некои земји се фокусираат на поддршка на родителите (или старателите на детето), други на децата и самите студенти. Некои бенефиции се универзални, други се насочени. Некои се поврзани со попреченост или социјална помош“, додава професорот.
Како се променија семејните бенефиции во последните 10 години?
Меѓу 32-те земји, семејните бенефиции по лице во евра се намалија само во две земји, додека во други значително се зголемија.
Во ЕУ, просечната вредност се зголеми од 566 евра во 2012 година на 830 евра во 2022 година, што е зголемување од 47% или 264 евра.
Износот се намали во Норвешка за 5% (-130 евра) и на Кипар за 18% (-62 евра), а дел од промената може да се должи на флуктуациите на девизниот курс.
Процентно, Полска имаше најголем раст со дури 320%, по што следуваат Латвија (245%), Романија (227%) и Литванија (198%).
Семејните бенефиции се зголемија повеќе од двојно во Естонија (125%), Србија (115%), Бугарија (112%), Исланд (110%) и Хрватска (101%).
Земји како Луксембург, Австрија, Финска, Унгарија, Франција, Шведска, Данска и Ирска забележаа зголемување под 30%. Повеќето од нив веќе имаа високи бенефиции, освен Унгарија.
Во евра, Исланд (+980 евра), Луксембург (+819 евра) и Германија (+558 евра) имаа најголем раст.
Што ги движи промените во семејните бенефиции?
„Трошоците за семејни бенефиции по лице значително се зголемија во ЕУ од 2012 година, но причините за ова зголемување се разликуваат од земја до земја“, вели д-р Ена Дагер.
Таа истакнува дека најизразените зголемувања се во земјите од Централна и Источна Европа, особено во Унгарија и Полска.
„Таму, растот е поттикнат од селективни пронатални политики насочени кон зголемување на стапката на наталитет и поддршка на традиционалните семејни модели. „Овие прашања се претежно финансиски и одразуваат посоцијално конзервативен пристап кон социјалната заштита“, вели таа.
Тој исто така додава дека Италија под премиерот Џорџо Мелони следи сличен пат од 2022 година.
Растот на семејните бенефиции може да одразува и различни приоритети.
„На пример, Литванија значително ги зголеми бенефициите со воведувањето на универзалниот детски додаток во 2018 година, со цел намалување на детската сиромаштија и обезбедување пристап до поддршка, особено за семејствата со ниски приходи кои претходно беа исклучени од даночните системи“, објаснува таа.
Д-р Дагер исто така истакнува дека јужноевропските земји како Грција и Кипар доживуваат стагнација или само мал раст на алокациите, и покрај ниските стапки на наталитет.
Што се семејни бенефиции?
Семејните бенефиции се „сите видови помош во пари или услуги наменети за покривање на семејните трошоци, според законодавството за социјална заштита на една земја“, според дефиницијата на Европската комисија.
Овие бенефиции вклучуваат родителски додатоци, додатоци за одгледување деца кои помагаат да се покријат трошоците или да се надомести заработката од изгубено време на родителите кои престануваат да работат, како и додатоци за грижа за деца за вработени родители.
