На акционерите на „Тесла“ им беа потребни неколку часа, на светот веројатно ќе му требаат години да го свари: новиот пакет за надомест на Илон Маск, потенцијално вреден еден трилион долари, официјално доби зелено светло на годишното собрание на компанијата во Остин, Тексас. Според повеќе економски анализи, тоа е сума што го надминува годишниот бруто-домашен производ на околу 91% од државите во светот – односно економијата на речиси секоја трета, четврта земја што ќе ви падне на памет. Fox Business+1
Што точно изгласаа акционерите?
Новата шема не е „плата“ во класична смисла, туку огромен, условен пакет на акции, распослан на период од околу десет години. За Маск да ги види тие пари, „Тесла“ треба да ги исполни низа екстремно амбициозни цели:
- да ја искачи својата пазарна вредност до околу 8,5 трилиони долари,
- да продаде десетици милиони електрични возила годишно,
- и да распореди милиони роботакси и хуманоидни роботи, претворајќи се од автомобилска компанија во технолошко-роботска империја. Fox Business+1
Со други зборови, Маск не ги добива парите веднаш: тие висат пред него како морков на долга, многу долга прачка. Но дури и како чиста можност, бројката е толку астрономска што повеќе личи на политички симбол отколку на деловна одлука.
Од 56 милијарди до еден трилион
Ова не е прва драматична епизода со платата на Маск. Во 2018 година „Тесла“ веќе му одобри историски пакет вреден околу 56 милијарди долари, комплетно врзан за перформанси на компанијата. Тој план беше атакуван на суд, а во јануари 2024 година судијка од Делавер го поништи, оценувајќи го како „незамислива сума“ добиена во процес со сериозни судири на интереси во управниот одбор. Reuters+1
Иако акционерите подоцна повторно гласаа „за“, судот остана на своето, па „Тесла“ мораше повторно да размисли како да го „врзе“ својот шеф за воланот на компанијата. Reuters+1
Новата шема од еден трилион долари е, на некој начин, одговор и инат: ако 56 милијарди беа „претерани“, зошто да не се оди до крај и да се покаже што значи вистински корпоративен максимум?
Кога личен пакет ги надминува државните економии
Индијски економски портал пресмета дека потенцијалниот пакет на Маск, доколку целосно се оствари, е поголем од годишниот БДП на околу 91% од државите во светот. Тоа значи дека зад оваа цифра символично „стоjат“ десетици економии – од помали европски земји, преку држави во Африка и Азија, до островски државички чии годишни производи и услуги се мерат во милијарди, а не во стотици милијарди или трилиони. The Economic Times+1
Тоа не е совршена споредба – државен БДП и личен пакет на акции се различни категории – но ефектот врз јавната перцепција е јасен: свет во кој еден човек може да има потенцијална „плата“ поголема од цели држави станува тешко одбранлив ако зборуваме за економска еднаквост, па дури и за минимална праведност.
Аргументите „за“ и „против“
Управата на „Тесла“ го брани договорот со тезата дека Маск е незаменлив ресурс: човек кој го претворил стартап во највредна автомобилска компанија на светот, туркајќи ги границите на електричните возила, батериските системи и автономијата. Ако не го мотивираат – предупредуваат одборот и неговата претседателка – постои ризик тој да се повлече и да се посвети на другите свои компании. Fox Business+1
Од другата страна стои лавина критики:
- дека пакетот е опасен преседан кој ќе го турне нагоре нивото на сите извршни плати,
- дека концентрира уште поголема моќ во рацете на човек кој веќе има огромно влијание врз политиката, медиумите и технологијата,
- и дека месежот до остатокот од светот е едноставен: правилата важат за сиромашните, рекордите за богатите. aflcio.org+1
Некои големи институционални инвеститори, како норвешкиот државен фонд, јавно гласаа против, токму поради големината на пакетот и ризикот од „заробување“ на компанијата од еден човек. Reuters
Како ова изгледа од перспективата на обичен човек?
За просечен работник, кој се бори со кирија, сметки и инфлација, трилионот е апстракција. Лесно е да кажеш „еден следен ниво капитализам“ и да продолжиш понатаму. Но во позадина стои конкретно прашање:
колку вреди трудот во свет каде што еден договор за платата на извршен директор може да ја надмине економијата на скоро сите држави на планетата?
Се разбира, Маск не го зема овој износ во кеш, ниту веднаш. Тој и понатаму ризикува: ако „Тесла“ не ги исполни условите, бројките остануваат само теорија. Но самото тоа што пазарот и акционерите се подготвени да замислат, да формализираат и да изгласаат таков договор, кажува сè за насоката во која се движи корпоративниот свет.
