Европското производство на одбрана со години страда поради големата фрагментација на секторот, бидејќи многу членки на ЕУ сè уште ги фаворизираат своите наменски индустрии под изговор на националната безбедност.
Прашањето со кое сега се соочуваат членовите на Унијата, кои брзо инвестираат во вооружување, е: дали ЕУ треба да ги поддржува само оние компании кои се покажуваат како „најдобри европски конкуренти“ во производството на оружје, дури и по цена на загуби што би ги претрпеле многу домашни индустрии?
Тоа покажува како оваа практика е можна без намалување на заработката
Франција и Германија сè повеќе се наклонуваат кон тој пристап – претседателот Емануел Макрон и канцеларот Фридрих Мерц објавија дека ќе започнат разговори за контроверзната иницијатива во петок.
На состанокот на Советот за безбедност и одбрана на Франција и Германија, лидерите на двете земји и нивните министри за надворешни работи и одбрана ќе разговараат за заеднички проекти, потенцијалното проширување на француското нуклеарно одвраќање кон остатокот од ЕУ, како и за зајакнувањето на европската воена и технолошка база.
Како што беше објавено од Елисејската палата, дискусиите за „моделот на најдобар конкурент“ ќе бидат клучен дел од овој состанок.
Целта: да се намали бројот на различни системи на оружје во Европа
„Логиката на моделот на најдобар конкурент е да се намали бројот на различни вооружени системи во Европа“, соопшти канцеларијата на францускиот претседател.
Имено, европските напори за забрзување на военото производство во светлината на потенцијалната руска закана до крајот на деценијата сè уште се забавуваат од фрагментацијата – секоја земја има свој арсенал и национални производители. Овој проблем го чувствува и Украина, која во борбата против руската инвазија мора да ги користи и одржува најразновидните системи добиени од Европа.
Само кога станува збор за борбени авиони, на континентот се користат најмалку четири типа: европскиот Eurofighter Typhoon, Rafale, JAS Gripen, како и американскиот F-35. Кај тенковите – уште поголема разновидност: Leopard, Leclerc, Challenger, Ariete, Abrams, па дури и јужнокорејскиот K2.
Стотици милијарди евра и борбата за доминација
До 2030 година, стотици милијарди евра треба да се инвестираат во одбранбениот сектор на ЕУ, а во тек се разни иницијативи за унифицирана набавка, што треба да ги намали трошоците, да ја подобри интероперабилноста и да лансира европски производствени линии.
Сепак, инсистирањето на Макрон за „европска преференција“ во набавката на оружје наиде на отпор – некои лидери на ЕУ се плашат од одмазда од САД, а други веруваат дека овој потег во голема мера би ја фаворизирал посветената индустрија на Франција.
Моделот „главен кандидат“ веројатно ќе предизвика слични реакции.
Паметен пристап или удар врз конкуренцијата?
Според Естер Сабатино од Меѓународниот институт за стратешки студии (IISS), пристапот базиран на „најдобри конкуренти“ би можел да биде „паметен потег“ бидејќи тие компании веројатно би биле поефикасни поради докажаните и брзи циклуси на развој и производство.
Сепак, додава таа, ова не мора да значи дека бројот на верзии на истиот систем би се намалил, што сепак ја комплицира логистичката поддршка. Покрај тоа, таков модел би можел да ја задуши конкуренцијата и да ги забави иновациите.
„Безбедноста на снабдувањето исто така би била предизвик, особено за земјите кои немаат свои „конкуренти“. Во случајот со Полска, која инвестира многу во сопствената воена индустрија, се очекува голем отпор кон овој модел“, вели Сабатино.
Полска купува голем дел од својата воена опрема од САД и Јужна Кореја, а неодамна објави купување на уште 180 тенкови од Јужна Кореја, во вредност од повеќе од 6 милијарди евра.
Спорни заеднички проекти на Франција и Германија
Сè уште не е јасно дали Париз и Берлин ќе поддржат повеќе заеднички европски иницијативи како што се Eurofighter или MBDA, конзорциумот за ракетни системи што ги обединува француските, британските и италијанските компании.
На дневен ред на нивниот состанок се два големи заеднички проекти: FCAS (Иден борбен воздушен систем) и MGCS (Главен копнен борбен систем) – идни борбени авиони и главен борбен тенк.
Сепак, FCAS веќе е во криза – францускиот Дасо бара 80% од работниот удел во проектот, што предизвикува незадоволство кај германската страна.
„FCAS моментално е во многу чувствителна ситуација. Постојат индустриски и политички актери во двете земји кои сакаат проектот да пропадне за да можат да продолжат со своите национални програми“, изјави Јакоб Рос од Германскиот совет за надворешни односи за Euronews.
Нема заеднички став – нема заеднички пристап
Ако сакаат да го убедат остатокот од ЕУ да го прифати моделот „најдобри конкуренти“, Франција и Германија прво мора да се помират едни со други, и политички и индустриски.
„тоа воопшто не е случај“, вели Рос, додавајќи дека нивните индустрии се премногу различни и дека Германија сè уште рутински купува американска опрема кога ја нема дома.
Елисејската палата веќе се обиде да ги ублажи очекувањата, нагласувајќи дека изградбата на таков модел ќе бара „исклучително сложена работа“.
На крајот, како што велат, клучниот предизвик за Европа е како да се намали бројот на системи за оружје, да се користат, да се произведуваат во рамките на ЕУ и во исто време да се зачува суверенитетот и робусноста на производствената база. И тоа не е ниту едноставно ниту брзо за постигнување.
