Целта на EMFA е да воспостави јасни правила кои ќе ја спречат злоупотребата на медиумската моќ, особено во контексти каде што медиумите се под притисок од владите или од големи приватни интереси. Законската рамка ги обврзува земјите-членки да ги гарантираат основните принципи на слобода на изразување, безбедност на новинарите и независност на јавните радиодифузни сервиси.
Потребата за ваква регулатива особено се засили по скандалот „Пегаз“, кога беше откриено дека неколку влади – вклучувајќи ги Унгарија и Грција – користеле шпионски софтвер произведен од израелска компанија за тајно следење на новинари. Софтверот овозможува пристап до приватни пораки, телефонски разговори, локации и други чувствителни информации преку мобилни уреди – сериозен напад врз правото на приватност и заштитата на изворите.
Како реакција на овие случувања, EMFA вклучува одредби кои експлицитно забрануваат мешање на државни институции во уредувачката автономија на медиумите, вклучително и преку притисоци што се вршат со рекламирање, регулаторни закани или сопственички притисоци. Воедно, се предвидува и засилена заштита на новинарските извори и конфиденцијалната комуникација, што е од особена важност во истражувачкото новинарство.
Овој акт им наложува на државите-членки да гарантираат дека јавните медиумски сервиси ќе бидат уредувачки и функционално независни од политичките власти. Тоа значи дека уредниците нема да може да бидат назначувани или отстранувани по политички налог, а програмската политика ќе мора да се заснова на јавен интерес, а не на политички агенди.
„Оваа регулатива е клучен одговор на трендовите на цензура и медиумска манипулација во дел од земјите-членки. Иако е донесена во март 2024 година, многу влади ја одложија нејзината примена – со изговори кои често криеја недостаток на политичка волја,“ изјави Тибо Бутен, генерален директор на „Репортери без граници“ (RSF), пренесува Brussels Times.
Организацијата RSF апелираше до Европската комисија итно да реагира доколку некоја земја-членка го блокира спроведувањето на законот. Според нив, неопходно е европските институции да покажат одлучност и јасно да ставaт до знаење дека принципите на слобода, независност и плурализам не се предмет на компромис.
Актот доаѓа во време кога новинарството ширум Европа се соочува со сè поголеми закани – од криминализација на професијата, преку зголемен број на физички напади и притисоци врз медиумските куќи, до зголемената концентрација на медиумското сопствеништво во рацете на неколку корпорации.
Европската Унија се надева дека EMFA ќе создаде систем на рамнотежа и одговорност, со јасни критериуми за транспарентност на сопствеништвото и финасирањето на медиумите. Тоа вклучува и обврска медиумите да ги објавуваат своите сопственици и поврзаните компании, со цел јавноста да знае кој стои зад содржината што ја чита, гледа или слуша.
За медиумските работници, овој закон претставува важен чекор напред. Тој не само што го поддржува нивното право да работат без страв од одмазда, туку и ја воспоставува слободата на медиумите како столб на демократијата во европскиот контекст.
Како што EMFA стапува на сила, останува да се види колку навистина државите-членки се подготвени да ја прифатат и спроведат оваа регулатива – не само како формален акт, туку како суштинска промена во односот кон слободата на медиумите. За новинарите, ова може да значи нова ера на поголема безбедност и професионална автономија. Но, сè ќе зависи од политичката волја и институционалната поддршка што ќе ја добие овој акт во наредните месеци.
