Европската Унија се наоѓа пред клучна одлука која може трајно да ја смени дигиталната реалност на нејзините граѓани. Во фокусот е предлог-регулатива на Европската комисија со цел борба против сексуална злоупотреба на деца на интернет. Иако никој не ја оспорува потребата од строга заштита на децата, методите предложени во документот предизвикуваат сериозна загриженост за правото на приватност и дигитална безбедност на сите корисници.
Предлогот, неофицијално наречен „контрола на разговор“, е презентиран уште во 2022 година, но дури во последните неколку месеци повторно добива на значење, откако Данска, поддржувач на регулативата, го презеде претседателството со Советот на ЕУ. Целта на законот е јасна – откривање и отстранување на материјали поврзани со сексуална злоупотреба на деца преку интернет-комуникации. Но начинот на кој се планира тоа да се постигне, ја отвора најголемата правна и етичка дебата за дигиталниот надзор во историјата на Унијата.
Скенирање на сите пораки – и шифрирани
Најконтроверзната одредба од предлогот е барањето до давателите на комуникациски услуги – како што се WhatsApp, Telegram, Signal и дури и е-пошта платформи – да ги скенираат сите пораки, фотографии и видеа на своите корисници во потрага по недозволена содржина. Ова би важело и за енкриптирани комуникации, кои досега се сметаа за најбезбеден начин на размена на информации.
Техничкото решение за ова се нарекува „скенирање на клиентската страна“, што значи дека проверката на содржината би се вршела уште пред пораката да биде енкриптирана и испратена. Според експертите, ова е еднакво на отворање „задна врата“ во секој уред и целосно компромитирање на енкрипцијата како концепт.
Приватноста под сериозна закана
Критичарите предупредуваат дека ваквите мерки претставуваат неселективен масовен надзор, нешто што досега не е спроведено во демократски држави. Според Повелбата за основни права на ЕУ, секој граѓанин има право на приватност и заштита на личните податоци – и оваа регулатива директно го загрозува тоа право.
Дополнително, техничките импликации не се нималку безопасни. Доколку енкрипцијата се „отклучи“ за да се спроведе регулативата, тоа би отворило пат за хакери, злонамерни актери, па дури и авторитарни влади да добијат пристап до чувствителни информации – финансиски, здравствени или лични.
Автоматизираните алатки не се непогрешливи
Оние кои се залагаат против предлогот потенцираат дека автоматските системи за детектирање на забранета содржина често прават грешки. Постојат случаи каде што семејни фотографии, сосема безопасни, биле означени како сомнителни. Последиците од вакви погрешни интерпретации можат да бидат драматични за обичните граѓани – од загуба на пристап до дигитални услуги, до вклучување во правни процеси.
Дополнителен проблем е што политичарите предвиделе исклучок за себе, под образложение на „професионална тајна“, што само ја зголемува недовербата на јавноста кон вистинските намери на регулативата.
ЕУ под удар на критики
Иронијата е што токму Европската Унија, која се смета за глобален лидер во заштита на податоците со регулативи како GDPR, сега ризикува да го изгуби тој кредибилитет. Организации за човекови права, ИТ експерти и граѓански здруженија низ Европа предупредуваат дека со оваа регулатива, Унијата може да постави опасен преседан кој авторитарни режими би го користеле како легитимација за своите практики на надзор.
Политичка неизвесност – Хрватска „за“, но не сите европратеници
До овој момент, само три земји-членки на ЕУ се јасно против регулативата, додека 15 ја поддржуваат, а девет се уште се неодлучни. Владата на Република Хрватска, според достапни информации, го поддржува предлогот, но ставовите на хрватските европратеници остануваат нејасни. Токму поради тоа, активистите ја лансираа страницата Fight Chat Control, каде што граѓаните можат директно да контактираат со европратеници и да ги повикаат да гласаат против законот.
Ова прашање ќе биде клучно во наредните месеци, кога Европскиот парламент ќе мора да го каже својот последен збор. Сè додека постои можност за гласање, постои и можност гласот на граѓаните да направи разлика.
