По три години тензични преговори, Европската унија конечно постигна заедничка позиција за спорниот Закон за заштита на децата од онлајн сексуална злоупотреба (CSA Regulation). Договорот, кој министрите за правда го усвоија во Брисел, треба да ја зајакне борбата против детската порнографија на интернет и да создаде нов европски центар за отстранување незаконска содржина. Но компромисот пристигна со значајна отстапка: целосно се исфрла идејата државните органи задолжително да скенираат приватни пораки на граѓаните.
Предлог-законот се смета за една од најконтроверзните дигитални регулативи на ЕУ. Од една страна, децата се меѓу најранливите групи на интернет; од друга страна, механизмите за детекција што првично се предлагаа — особено скенирање на пораки на апликации со енкрипција од крај до крај — предизвикаа силен отпор поради ризик од масовно надгледување.
Клучниот пресврт: без државно скенирање на приватни пораки
По неуспешните напори на чешкото, шпанското, белгиското, унгарското и полското претседателство, Данска предложи компромис кој доби поддршка од повеќето земји: државите нема да имаат овластување да издаваат „налози за детекција“ со цел задолжително скенирање на приватни комуникации, вклучително и на енкриптирани платформи како WhatsApp или Signal.
Наместо тоа, новиот текст им дозволува на платформите доброволно да користат свои алгоритми за откривање на сомнителна содржина, што во пракса значи дека скенирањето ќе продолжи, но нема да се спроведува под директен државен надзор.
Овој компромис, иако ги смирува стравувањата од масовно следење од страна на државата, сепак го задржува прашањето за приватност отворено — бидејќи скенирањето останува во рацете на големите технолошки компании.
Реакции на индустријата и организациите за приватност
Big Tech секторот генерално го поздрави компромисот. CCIA Europe, лобистичката организација со седиште во Брисел, порача: „Ова е чекор напред: заштита на малолетниците мора да се спроведува без да се наруши доверливоста на комуникациите, особено енкрипцијата.“
Но активистите за дигитални права остануваат загрижени.
Поранешниот европратеник Патрик Брајер, познат критичар на масовното дигитално следење, предупреди дека компромисот „легитимира доброволно, но широко скенирање“ — што тој го опишува како „Тројански коњ“ во европското законодавство.
Данските измени го спречуваат државното скенирање, но не ги спречуваат платформите самите да користат автоматски системи за откривање содржина. Токму затоа активистите гледаат ризик:
алгоритмите се далеку од совршени, а ризикот од лажни позитивни детекции е висок.
Според извештај на германската федерална полиција, 50% од пријавените случаи се покажале како неосновани — што предизвикува непотребни полициски интервенции, ограничување на приватноста и дополнителна стигма кај корисниците.
Новиот Европски центар за борба против злоупотреба
Една од главните новини е формирање на ЕУ Центар за сексуална злоупотреба врз деца, кој ќе има задача: да координира со националните истражни тела, да издава барања за отстранување на контент, да одржува база на податоци со потврдена незаконска содржина и да соработува со платформите за подобрување на алгоритмите за откривање.
Новиот центар треба да ја надмине фрагментацијата меѓу земјите-членки и да го забрза процесот на отстранување содржина — кој во моментов трае неколку часа до неколку дена.
Политичкиот контекст: поделени земји и продолжени трилози
Иако мнозинството земји гласаа „за“, Чешка, Холандија и Полска гласаа против — главно поради загриженост за приватност и владина интервенција во дигиталниот простор.
Следната фаза започнува во 2026 година, кога Советот, Европскиот парламент и Комисијата ќе влезат во трилози. Овие преговори мора да завршат пред истекот на преодниот период на Е-Privacy регулативата, кој овозможува доброволно скенирање од страна на платформите.
Доколку трилозите повторно заглават, Европа би можела да остане без правна рамка токму во момент кога детската злоупотреба на интернет расте.
