Ноќните воздушни напади на САД врз иранските нуклеарни постројки, за кои претседателот Доналд Трамп тврдеше дека ги „уништуваат“ клучните локации, отвораат нови прашања: дали навистина бил постигнат воен ефект – или само политичка демонстрација? Ирански извори тврдат дека обогатениот ураниум бил преместен пред ракетите да го погодат подземниот комплекс.
Физичка штета – но не и пораз на знаењето
Иако ударите погодиле важни објекти за збогатување на ураниум во Натанз и Фордо, експерти предупредуваат дека не може да се избрише знаењето што Иран веќе го поседува.
„Воените напади не можат да го уништат напредното нуклеарно знаење на Иран“, соопшти американската Асоцијација за контрола на оружјето од Вашингтон.
Техеран: ќе ја сокриеме опремата, нема пријавување до IAEA
Според иранскиот заменик-министер за надворешни работи Казем Гарибабади, Иран ќе преземе чекори за заштита на своите нуклеарни материјали, вклучително и непријавување до Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEA). Според Reuters, највисоко обогатениот ураниум во Фордо бил префрлен на тајна локација пред нападот.
Сценарио како Северна Кореја?
Дипломати се загрижени дека Техеран би можел да го следи патот на Северна Кореја — единствената земја што досега се повлекла од Договорот за неширење на нуклеарно оружје (NPT). По повлекувањето во 2003 година, Пјонгјанг избрка инспектори и почна со нуклеарни тестови.
„Нашата најголема грижа е дека Иран ќе заклучи дека единствениот начин за заштита е да создаде бомба. Никој не ја бомбардира Северна Кореја, нели?“, изјави еден европски дипломат.
Колку е блиску Иран до нуклеарно оружје?
Според IAEA, Иран веќе поседува доволно ураниум обогатен на 60% – ниво што е блиску до 90%, потребно за бомба. Ако продолжи со збогатувањето, би можел да произведе до девет нуклеарни боеви глави. Дополнително, има значителни резерви ураниум на 20% и 5%.
По повлекувањето на САД од нуклеарниот договор во 2018 година, Иран постепено ги укина дополнителните инспекции. Тоа значи дека IAEA нема прецизна слика колку центрифуги Иран има на тајни локации.
Што следува?
Иако инфраструктурата е оштетена, многу аналитичари се сомневаат дека Иран е навистина спречен. Западни извори стравуваат дека земјата би можела да постави ново, тајно постројување во рок од неколку месеци — и да продолжи каде што застанала.
„Можеби веќе постојат места за збогатување за кои не знаеме. Иран е голема земја“, изјави еден западен функционер.
