Доналд Трамп ја затвори законската дупка која им дозволуваше на кинеските онлајн трговци да испорачуваат стоки до американските потрошувачи без плаќање увозни давачки. Сега се поставува прашањето – дали овие евтини производи ќе ја преплават европа?
Бизнис моделот на кинеските платформи за е-трговија „Тему“ и „Шејн“ е сериозно погоден, откако американскиот претседател Доналд Трамп го затвори законското ослободување од давачки за мали пратки.
Во 2024 година, дури 1,36 милијарди пакети влегле во сад по правилото de minimis, кое ослободува од царина стоки со вредност до 800 долари. За споредба, во 2015 година имало само 153 милиони такви пратки. Минатата година, 30% од тие пакети биле од „Тему“ и „Шејн“. Сега за нив се воведуваат царини до 30%, фиксни такси до 50 долари и дополнителна царина од 145% за увоз од кинa.
Со вакво значително поскапување, се намалува профитот на платформите, а очекувањата се дека тие ќе се свртат кон европа, каде што сè уште постои законска дупка за мали пратки под 150 евра.
Eвропа следна на удар
И покрај понискиот праг за ослободување од давачки (150 евра), европскиот пазар беше преплавен со евтини пакети – 4,6 милијарди во 2024 година, двојно повеќе отколку во 2023. Над 90% од нив доаѓаат од кинa.
Секојдневно, европа добива 12,6 милиони пратки без царинско одобрение. Домашните трговци, кои се соочуваат со повисоки трошоци за труд и усогласување со регулативите, се загрозени. За разлика од кинезите, тие не уживаат поволни поштенски услови.
Иако европската комисија уште пред две години предложи укинување на правилото de minimis, тој предлог сè уште чека одобрување од земјите-членки и европскиот парламент. Најрано може да стапи на сила во 2027 година.
Во меѓувреме, се зголемува притисокот – и во трговијата со е-продавници, и кај производи како соларни панели и електрични возила – кинеските компании го пренасочуваат фокусот кон европа.
Покрај економски – и безбедносен ризик
Организациите за заштита на потрошувачите предупредуваат и на небезбедни производи. Агустин Рејна од BEUC, европската потрошувачка организација, изјави дека нивните анализи покажуваат сериозни прекршувања на безбедносните стандарди – од токсична шминка до неисправни апарати.
„Платформи како Тему овозможуваат влез на небезбедни производи преку мали пратки. Потрошувачите не се свесни дека си го загрозуваат здравјето“, вели Рејна.
Европската комисија најави построги контроли и повика на воведување такса за обработка на кинески пратки. Целта е да се покријат трошоците и да се стави крај на злоупотребата. Меѓу предложените мерки е и барањето онлајн платформите да бидат правно одговорни за производите што ги продаваат – нешто што досега го избегнуваа.
Измами со ддв и манипулации со вредноста
Покрај безбедносните ризици, постојат докази за системска измама – пријавување на лажни, пониски вредности за да се избегне ддв (во европа од 20 до 27%) и други царински давачки.
Момчил Антов, царински експерт од бугарија, потврдува дека „увозниците често манипулираат со вредностите на пратките за да ги избегнат обврските. Тоа е измама.“
Минатиот месец, OLAF и полските власти открија шема во која кинески производи лажно се пријавувале како наменети за други земји, а всушност останувале во полска. Слична пракса е регистрирана и на белгискиот аеродром во Лиеж.
Франција веќе реагираше – воведе засилени контроли и фиксна такса за секоја нисковредносна пратка. Ќе се проверуваат етикетирањето, безбедноста и еколошките стандарди.
Сепак, Европската Унија е пред голем предизвик – како да обезбеди фер конкуренција и заштита на потрошувачите, без да ги ограничува поволните цени кои ги нудат азиските онлајн продавници.
