На сцената на Македонскиот народен театар, на 1 септември 2025 година, премиерно ќе се изведе претставата „Ангели во Америка – Среќна фантазија на национални теми: Дел I – Милениумот наближува“ од славниот американски драматург Тони Кушнер. Ова дело, добитник на Пулицеровата награда и Тони, е клучно во историјата на светската драма и симбол на ангажираниот театар кој не се плаши да зборува за она што најчесто се премолчува.
Режијата, преводот и кореографијата се дело на Филип Петковски, кој долги години ја носи оваа претстава како лична уметничка желба – но и како одговорност.
Втората изведба е во вторник на 2 септември.
„Ова е текст што многу долго време сонувам да го работам. За мене, ова е класика – извонредно дело, еден од најпроминентните американски текстови. Кушнер го сметам за наследник на Тенеси Вилијамс и Артур Милер, автор кој успеа да напише нешто што не само што останува релевантно, туку и е способно да го тресе и трансформира општеството преку театар“, вели Петковски.
Претставата е копродукција помеѓу Македонскиот народен театар и Здружението за афирмација на театарската уметност „Пресврт“ од Скопје, со поддршка од Министерството за култура на Република Северна Македонија, Europe House Skopje, Германската амбасада, Коалицијата „Заедно посилни“ и Gilead Sciences Europe LTD.
Универзална приказна во локален контекст
Сместена во Њујорк во 1980-тите, во времето на Роналд Реган, претставата ги следи приказните на неколку ликови – геј мажи, нивните партнери, сопруги, пријатели и замислени (или реални?) духовни водичи – во сенката на сида епидемијата и политичката рамнодушност. Прајор Волтер штотуку дознава дека е ХИВ-позитивен; неговиот партнер Луис се бори со чувство на вина и страв; Џо, млад адвокат и мормон, се соочува со својата сексуална ориентација, додека неговата сопруга Харпер се крие од реалноста во халуцинации. Тука е и Рој Кон – вистинска историска фигура, адвокат кој цел живот ја негирал сопствената хомосексуалност и на крајот умира од сида.
Она што ја издвојува оваа претстава е храброста со која се отвораат болни теми – без патетика, без осуда, но со поетска прецизност и исклучителна човечност.
„Текстот отвора теми како хомофобија, ХИВ стигма, дискриминација, религија, десничарска политика… сè што во тоа време во Америка било актуелно, но и сè што за жал и денес е дел од македонската реалност. Тоа беше и мојата главна мотивација – да ја пренесам оваа приказна овде, не како омаж на минатото, туку како огледало на сегашноста“, објаснува Петковски.
Речиси 40 години подоцна – темите сè уште болат
Иако напишано во 1991 година, делото не изгубило ништо од својата актуелност. Напротив – можеби денес е поважно од кога било.
„Во Македонија и понатаму овие теми се табу. И понатаму постои хомофобија, и понатаму постои ХИВ стигма, дискриминација… Тоа е причината зошто оваа претстава треба да се одигра, да се види, да се чуе. Се надевам дека ќе иницира промена во начинот на кој размислуваме за овие теми“, додава режисерот.
Во претставата учествува исклучителна актерска екипа која, преку суптилна, а интензивна игра, им дава глас на оние кои често остануваат во тишина. За актерот Александар Стоименовски, претставата е повеќе од професионален предизвик:
„Ова е ремек-дело на модерната драма. Мислам, новиот Шекспир. Мојот лик е огледало на сите нас – се поставува прашањето: колку навистина ги живееме идеалите во кои веруваме?“
Актерката Наталија Теодосиева истакнува:
„Секогаш е важно да се зборува за борбата за слобода. И за љубовта. И покрај сите напори, стигмата сè уште постои. Геј луѓето сè уште се третираат како девијантни или болни – наместо како луѓе кои љубат. Затоа е важен ваков театар.“
Кога уметноста станува отпор
„Ангели во Америка“ е претстава што не нуди лесни одговори. Таа не се плаши од конфронтација, ниту од комплексност. Тоа е театар кој одбива да биде комфорен – токму затоа што знае дека вистинската уметност треба да нè предизвика, да нè тргне од место, да нè натера да се запрашаме.
„Верувам дека претставата ќе допре до публиката. Ќе прати порака. И публиката ќе си замине дома со нова перспектива. А тоа е и поентата на театарот“, заклучува Петковски.
Претставата не се препорачува за лица под 16 години поради чувствителната тематика и јазикот. Но токму затоа е толку потребна.
