Според истиот извор со години, Албанците претпочитаа да чуваат готовина под своите душеци – до нивниот АК-47, како што на шега самите велат, отколку во банките. Но, ако на Еди Рама му се оствари желбата, Албанија би станала првата безготовинска економија во светот.
„Голем дел од причината за ова е што во моментов толку многу трансакции се одвиваат „под нулата“. Елиминирањето на готовината е апсолутен приоритет за земјите со дестабилизирачки количини на нелегални пари во финансискиот систем, изјавил Селами Јепа, професор по економски науки на Универзитетот во Тирана.
Проблемот е што банкарскиот систем и општеството можеби не се подготвени да го преземат тој чекор. Повеќето Албанци претпочитаат да управуваат со своите заштеди надвор од банкарскиот систем, држејќи ги банкнотите подалеку од сметките и инсистирајќи на физички плаќања во готово секогаш кога е можно.
Дури и во туристичките водичи за Албанија, фразата „готовината е крал“ често се појавува како совет за посетителите. Иако повеќето синџир продавници или поголеми ресторани прифаќаат картички, кафулињата, салоните за убавина, бутиците, телекомуникациските компании и продавниците за храна не прифаќаат.
Во продавница за облека во центарот на Тирана, кога новинарот на Политко се обиде да плати со дигитална картичка, благајникот изгледаше збунето и праша: „Готовина?“
Имаше слична приказна во таксито и автобусот – кондуктерот се потсмеваше и повторуваше погласно: „40 леки“.
„Централно-левичарската влада сака да ја ослободи Албанија од она што извештајот на Европската комисија за земјата од 2024 година го опиша како „голема неформална економија“ што го попречува бизнисот и конкуренцијата (да не зборуваме за намалување на даночните приходи), наведува Политико.
Проценките покажуваат дека сивата економија сочинува помеѓу 29 и 50 проценти од бруто домашниот производ.
Спиро Брумбули, генерален секретар на Албанското банкарско здружение, за Политико изјави дека владата и институциите ќе утврдат план за отворање пат кон безготовинско работење, а следните чекори вклучуваат ограничување на купувањата направени со физичка валута, интеграција со платниот систем SEPA до октомври и воведување на моментални плаќања SEPA наскоро потоа.
Еден од проблемите е што Албанците едноставно не ги сакаат банките. Неодамнешно истражување на Албанското здружение на банки покажа дека само 34 проценти од населението им верува. Светската банка објави дека помалку од 50 проценти од Албанците имаат банкарска сметка.
Централна банка на Албанија вели дека 78 проценти „имаат пристап“ до банкарска сметка, што е пониско од европскиот просек од 96 проценти.
Идејата за зголемување на безготовинското работење ја спроведуваат многу развиени земји, како што се Шведска, Естонија и Ирска. Албанија, сепак, е поинаква приказна и скептицизмот на јавноста е разбирлив.
По падот на комунизмот во раните 1990-ти, банките и финансиските институции, заедно со „инвестициските компании“, почнаа да се основаат ветувајќи неверојатно високи каматни стапки до 19 проценти на депозитите.
„На врвот на лудилото, еден од шест Албанци инвестираше пари – во многу случаи, целите свои животни заштеди – во пирамидални штедилници. Првите инвеститори добиваа дарежливи исплати, но тие стануваа сè помалку и помалку како што системот се повлекуваше под сопствената тежина. До јануари 1997 година, првите фирми почнаа да пропаѓаат, што ги натера Албанците масовно да се обидат да ги повлечат своите средства, посочува Политико.
До март, таа година, земјата беше во хаос и започна бунтот. Војниците и полицијата ги напуштија своите позиции, а толпи лути, банкротирани Албанци ја обвинија владата дека не успеала да ги спречи измамите, па дури и профитирала од нив.
„Околу 2.000 луѓе беа убиени во судири меѓу граѓаните и властите, и од банди вооружени со повеќе од еден милион оружја ограбени од државните арсенали. Вкупно, околу 1,2 милијарди долари беа изгубени – што е еквивалентно на половина од БДП во тоа време. Овој период предизвика бранови на миграција, ја врати земјата години назад во однос на развојот и ја разниша довербата на граѓаните во банкарските институции и државата, заклучува Политико.
