На пазарот има уреди кои ветуваат помлада кожа, побрзо заздравување на мускули и дури почисти заби – вклучувајќи и нова „револуционерна“ четка за заби со вградени црвени LED светла. Глобалната вредност на оваа индустрија надмина 1 милијарда долари во 2024 година, а до 2035 се очекува да достигне 1,8 милијарди. Но, дали навистина делува – или сè е само добро осмислен маркетинг?
Човекот отсекогаш знаел дека светлината има моќ. Сонцето помага во создавање витамин D, регулира циркадни ритми и влијае на расположението. Светлосната терапија одамна се користи за третман на сезонско афективно нарушување (SAD), при што специјални лампи со сина и бела светлина помагаат против зимската депресија.
Но, денешните светлечки уреди – LED маски, инфрацрвени сауни и „црвени ламби“ – ветуваат многу повеќе: подмладување, лекување на воспаленија, намалување на брчки, па дури и превенција на деменција.
„Звучи малку како магија,“ признава професорот Пол Чазот од Универзитетот Дарем, кој повеќе од 20 години ја истражува улогата на светлината во биолошките процеси. „Но ефектите се реални – прашањето е каде завршува науката, а каде почнува претерувањето.“
Научната основа: што навистина може светлината да направи
Во медицината, ултравиолетовата (UV) светлина се користи со децении за третман на кожни заболувања како егзема, псоријаза и витилиго. Таа влијае врз имуниот систем на клетките и го намалува воспалението.
Црвената и инфрацрвената светлина, пак, најчесто се користат во козметиката. Се смета дека ја подобруваат циркулацијата, оксигенацијата на кожата и создавањето колаген – што теоретски може да ја направи кожата поеластична и посвежа. „Постојат докази дека делува, но тие не се особено силни,“ вели дерматологот д-р Бернард Хо.
Проблемот, според него, е што пазарот е преполн со разнородни уреди: различни јачини, различни бранови должини, различно време на изложеност – а тоа значи дека не постои стандарден доказ дека домашните уреди нудат ист ефект како клиничките.
Од акни до Алцхајмерова болест
Првите LED уреди се користеле за третман на акни – со сина светлина што наводно го уништува бактерискиот вид Cutibacterium acnes. Но, резултатите се мешани, и технологијата најчесто се користи во козметички салони, не во болници.
Во меѓувреме, Чазот ја проучува инфрацрвената светлина со бранова должина од 1070 нанометри, која, според него, позитивно влијае врз митохондриите – енергетските центри на клетките. „Во клетките на мозокот, овој тип светлина го зголемува протокот на крв и го стимулира клеточното чистење од оштетени протеини,“ објаснува тој. Таквите механизми се сметаат за ветувачки во борбата против невродегенеративни болести, како деменција.
Иако првичните студии даваат надеж, Друштвото за Алцхајмерова болест предупредува дека истражувањето е „уште во рана фаза“ и дека нема доволно докази за препорака на светлосна терапија како третман.
Мускули, зглобови и плацебо ефектот
Во областа на физикалната терапија, светлосната терапија речиси целосно исчезнала. „Пред 20 години, пациентите се врзуваа за апарати со црвена светлина и веруваа дека ќе оздрават,“ се сеќава физиотерапевтката Луси Мекдоналд. „Но денес знаеме дека нема силни докази дека светлината навистина регенерира длабоки ткива или рскавица.“
Таа додава дека многу од подобрувањата што пациентите ги пријавувале најверојатно се должеле на плацебо ефектот – на фактот дека за време на терапијата добивале внимание, поддршка и охрабрување да се движат, што само по себе помага во рехабилитацијата.
LED маски, четки за заби и „светлечки“ илузии
Професионалните дерматолози користат LED ламби по третмани како пилинзи или инјекции – за да го намалат воспалението и времето за опоравување. Но домашните уреди, според експертите, треба да се користат умерено.
„Ако се користат правилно, ризикот е мал,“ вели д-р Хо. „Но прекумерна употреба може да предизвика топлинска реакција, пигментација или иритација на кожата.“
Дури и тој признава дека LED маските имаат одреден шарм: „Забавно е да се користи, те релаксира и дава привремено освежување. Но тоа не е медицински третман – повеќе е мал луксуз за расположение.“
Што се однесува до новите LED четки за заби и други „светлечки“ уреди за непца, Британската стоматолошка асоцијација смета дека е премногу рано за проценка: оваа технологија е сè уште во експериментална фаза и нема клинички потврди за нејзината ефикасност.
Заклучок: наука со малку блесок и многу сенка
Светлосната терапија навистина има научна основа – но најголем дел од тоа што гледаме на пазарот се заснова на претпоставки и ентузијазам, не на факти. Ултравиолетовата светлина е медицински докажана, инфрацрвената покажува потенцијал, а црвената и сината LED светлина можат да имаат ограничени козметички ефекти.
Сè друго, како што велат експертите, е комбинација од надеж, маркетинг и добро осветлено огледало.
Извор: The Guardian
