Доналд Трамп, новоизбраниот претседател на САД, предизвика големо внимание со своите изјави за повторно преземање на Панамскиот канал. Овој поморски пат, кој ги поврзува Атлантскиот и Тихиот океан, има значајна историска и стратешка улога, а заканите на Трамп упатени кон Панама предизвикаа загриженост во меѓународната заедница.
Трампови обвинувања против Панама и Кина:
Трамп ја обвини Панама дека дозволила кинески војници да ја преземат контролата над каналот, што беше невистинито. Тој исто така тврдел дека Панама, во соработка со Кина, наплаќа премногу такси за американските бродови кои го користат каналот. Трамп закани дека ако Панама не ги укине тие такси, САД ќе побараат да се врати целосната контрола над каналот „брзо и без прашања“.
Историја и управување со Панамскиот канал:
Панамскиот канал беше изграден од страна на Соединетите држави помеѓу 1904 и 1914 година, а американската администрација го управуваше каналот се до 1999 година, кога Панама ја презеде целосната контрола. Изјавите на Трамп потсетуваат на минатото, кога републиканците го оспоруваа договорот од 1977 година, според кој беше договорено повлекување на американските трупи и контрола над каналот.
Поврзаност на Кина со Панамскиот канал:
Иако тврдењата на Трамп за кинеско воено присуство беа неточни, кинеската компанија од Хонг Конг, CK Haсison Holdings, управува со две пристаништа на влезот во каналот. Оваа компанија предизвикува загриженост во САД поради можноста Кина да ги користи своите поморски деловни врски за собирање разузнавачки податоци, иако военото присуство на Кина во тој регион не е потврдено. Кина е втор најголем корисник на каналот по САД, а Панама во 2017 година ги прекина дипломатските односи со Тајван и го призна кинескиот суверенитет над островот.
Што вели претседателот на Панама?
Претседателот на Панама, Хозе Раул Мулино, јасно рече дека Панама нема да ја предаде контролата над каналот, нагласувајќи ја неутралноста на овој витален поморски пат и неговата отвореност за сите земји. Панамските власти ги одбија тврдењата на Трамп за премногу високи такси, објаснувајќи дека таксите се базирани на големината на бродовите и потребите на каналот.
Дали САД можат да ја вратат контролата?
Според анализа на „Њујорк Тајмс“, заканите на Трамп за враќање на контролата над каналот веројатно не се сериозен план, туку дел од преговарачка тактика. Иако Трамп теоретски има право да користи воена сила, најверојатно нема да биде во можност да го преземе каналот, бидејќи постојните меѓународни договори се јасни во однос на неговата неутралност.
Во секој случај, ситуацијата со Панамскиот канал останува напната, со кинески интереси и американски барања кои дополнително ја комплицираат геополитичката динамика.
