Портокаловите мачори го должат својот впечатлив крзнен капут на една уникатна генетска мутација — и токму таа мутација објаснува зошто поголемиот дел од нив се машки. Ова го потврдуваат две нови истражувања објавени во списанието Current Biology на 15 мај 2025 година.
Многу животни, вклучувајќи и луѓе, можат да имаат портокалова коса или влакна, но кај домашните мачки токму машките имаат значително поголема веројатност да бидат портокалови. Научниците долго време претпоставуваа дека зад тоа стои нешто специфично во генетиката на т.н. „ѓумбир“ мачки — и конечно ја разоткрија таа тајна.
Мутацијата предизвикува бришење на дел од ДНК, што доведува до зголемена активност на генот ARHGAP36, кој се наоѓа на X хромозомот — структура што ги носи наследните информации.
Кај луѓето и мачките, мажјаците имаат еден X и еден Y хромозом, додека женките имаат два X хромозома. Затоа, ако машка мачка го наследи X хромозомот со мутацијата, таа ќе биде портокалова. Женките, пак, треба да ја имаат мутацијата на двата X хромозома за да бидат целосно портокалови.
Ова објаснува зошто повеќето портокалови мачки се мажјаци, а исто така и зошто калико и т.н. „корњача“ мачки — со шари во портокалова, црна и бела боја — речиси секогаш се женки. Тие обично го наследуваат само еден мутиран X хромозом.
Истражувачките тимови од Универзитетот Станфорд (предводен од Кристофер Кејлин) и Универзитетот Кјушу во Јапонија (предводен од Хиромјуки Сазаки) независно откриле дека мутацијата го активира генот ARHGAP36. Сазаки, генетичар и љубител на мачки, изјавил:
„Идентификацијата на овој ген беше сон со години — вистинско задоволство е што конечно го дешифриравме.“
Како го открија ова?
Јапонскиот тим, кој преку „crowdfunding“ собрал над 70.000 долари за истражувањето, открил дека сите анализирани портокалови мачки ја имаат истата мутација — наречена „мјау-тација“ — која брише дел од ДНК во генот ARHGAP36. Кај калико мачките, тие забележале дека овој ген е многу поактивен во портокаловите делови од крзното отколку во црните или белите.
„Тоа сугерира дека делот од ДНК што се брише нормално има улога да го потисне генот. Кога тој дел недостасува — генот останува активен“, објаснува Сазаки.
Што ја одредува бојата на мачките?
Бојата на крзното кај цицачите зависи од пигментот меланин. Постојат два вида меланин: еумеланин (дава темнокафеава и црна боја) и феомеланин (дава жолта, црвена и портокалова боја). Зголемената активност на ARHGAP36 доведува до поголемо производство на феомеланин — што резултира со познатиот „ѓумбир“ изглед.
Дали мутацијата влијае и на однесувањето?
Бидејќи ARHGAP36 е активен и во мозокот и во хормоните, се поставува прашањето дали мутацијата влијае и на карактерот на мачките. Сопствениците често велат дека портокаловите мачки се поразиграни и „поопуштени“. Но, тимот од Станфорд не нашол разлики во генската активност во мозокот помеѓу портокаловите и другите мачки.
Кејлин смета дека ваквото впечатливо однесување се должи повеќе на тоа што повеќето портокалови мачки се мажјаци, а не на самата мутација — иако не ја исклучува можноста генот да влијае и врз други делови од телото.
Од кога постои мутацијата?
Иако новите истражувања не утврдуваат точно кога се појавила мутацијата, Кејлин верува дека се случила рано во процесот на припитомување на мачките.
„Знаеме дека калико мачки се прикажани на илустрации од 12 век, што укажува дека мутацијата е многу стара“, вели тој.
Истражувачите планираат да ја испитаат историјата на мутацијата преку анализа на мумифицирани мачки од антички Египет или преку уметнички прикази.
Сазаки додава: „Тоа е амбициозна цел, но со нетрпение очекуваме да се обидеме.“
