Во последните неколку недели, граѓаните на Скопје сè почесто пријавуваат средби со змии во природните предели околу градот, особено на Водно и покрај реките. Иако ваквите средби кај многумина предизвикуваат страв или непријатност, важно е да се разбере дека повеќето змии што се среќаваат во овие области не се отровни и не претставуваат закана за човековото здравје. Напротив, тие се дел од природниот екосистем и играат важна улога во одржувањето на биолошката рамнотежа, особено преку контролирање на популациите на глодачи, како што се глувците и стаорците.
Македонија е дом на 16 видови змии, од кои само три се отровни. Најпозната меѓу нив е поскокот, кој е единствениот отровен вид што може да се сретне во урбани или приградски средини. Другите два – шарката и степската лутица – живеат исклучиво на високи планински терени, над 1.500 метри надморска височина и се ретко среќавани.
Поскокот има препознатлив изглед: рог на врвот од главата, шари во форма на баклава на грбот и разновидна боја – од сива и црна, до црвена, кафена, жолта и портокалова. Најчесто достигнува должина од околу 50 сантиметри, а ретко надминува 70. Ако сретнете змија подолга од еден метар, речиси сигурно станува збор за неотровен смок. Во земјава има дури 11 различни видови смокови, како и една мала боа што живее под земја во југоисточните делови, и една црвовидна змија што изгледа како обичен црв и е целосно безопасна.
Иако каснувањето од змија звучи застрашувачки, експертите уверуваат дека дури и во случај на каснување од отровна змија, со брза и правилна реакција, ризикот од сериозни последици е минимален. Ако лицето нема други здравствени проблеми и побара медицинска помош во истиот ден, најчесто нема компликации. Змиите не напаѓаат луѓе освен ако не се почувствуваат загрозени или ако се случајно згазнати. Тие немаат остар вид, па понекогаш може да се случи да се движат во правец на човекот, што погрешно се толкува како напад. Отровниците, како поскокот, најчесто остануваат неподвижни при средба со човек. Во такви случаи, може безбедно да се отстранат со долг стап, без потреба од паника или агресија.
Пролетта е период кога змиите се најактивни, бидејќи излегуваат од зимскиот сон и започнува нивниот период на размножување. Иако постои широко распространет мит дека змиите се најактивни кога е најтопло, вистината е поинаква. Како ладнокрвни животни, тие не можат да ја регулираат сопствената телесна температура, па затоа се сончаат за да се загреат или бараат засолниште кога е премногу топло или студено. Во екстремно топли периоди, змиите можат да влезат во летна хибернација, позната како естивација, и да ја намалат својата активност. Најчесто се среќаваат рано наутро, веднаш по изгрејсонце, а некои видови се активни и навечер.
Во урбаните средини, змиите не се снаоѓаат добро. Често завршуваат под тркалата на автомобили или не можат да најдат соодветно засолниште. Средбите со змии се почести во делови од градот што се блиску до природа, како подножјето на Водно или приградските населби. Човечката активност, особено градежната експанзија, ги поттикнува глодачите, што пак привлекува змии. Всушност, не се змиите тие што навлегуваат во градовите, туку ние навлегуваме во нивните природни живеалишта. Во централните делови на градовите понекогаш може да се сретнат водни змии, особено покрај реки и бари. Тие се всушност смокови што се хранат со риби и водоземци и се целосно безопасни.
Змиите се исклучително корисни за екосистемот. Освен што контролираат популации на глодачи, некои видови се хранат и со други змии, вклучително и поскокот, кој често јаде младенчиња од други видови. Убивањето на една змија може да доведе до зголемување на бројот на друг вид, што дополнително го нарушува природниот баланс. Затоа е важно да се однесуваме одговорно и информирано.
На пазарот постојат разни производи што се рекламираат како средства против змии, но нема научен доказ дека тие навистина функционираат. Напротив, можат да предизвикаат загадување на околината и не се препорачуваат. Во Македонија не постои официјален сервис за отстранување змии, главно затоа што не постојат видови што се сериозно опасни. Најдобрата превенција е да се одржува дворот уреден, без гужви од трева, камења или отпад, и при движење во природа да се носат соодветни обувки и стапче.
Змиите не се непријатели – тие се дел од природата што ни помага да ја одржиме чиста и здрава. Со малку внимание и разбирање, можеме да живееме во хармонија со нив, без страв и без непотребна агресија.
