Во свет на инфлација, санкции и нестабилни валути, златото повторно станува главен показател за глобален страв.
Според податоците од меѓународните берзи, цената на златото во првите денови на октомври ја надмина границата од 4.050 долари по унца, што е највисоко ниво во историјата.
Оваа бројка не е само финансиски рекорд, туку и политички барометар: секојпат кога довербата во институциите опаѓа, златото расте.
Последниот голем скок дојде по руската инвазија на Украина, а новиот — по влошувањето на односите меѓу Русија и НАТО, конфликтите на Блискиот Исток и стравот од нови санкциски бранови.
Централните банки го купуваат — јавноста следи
Податоците покажуваат дека централните банки на Кина, Турција и Индија масовно купуваат злато за да ги заштитат резервите од доларска зависност.
Само во 2024 година тие заедно купиле над 1.000 тони злато — што е највисоко ниво од 1967 година.
Но, не се само државите. И обичните граѓани се свртуваат кон златото — преку монети, накит, дигитални златни фондови и криптосервиси што ги врзуваат токените за реална вредност.
„Луѓето се плашат од хартиени ветувања,“ коментира еден аналитичар за Pari.com.mk. „Златото е последниот јазик што сите го разбираат — и во мир и во војна.“
Финансиска паника во позадина
Берзите во САД и Европа бележат флуктуации што наликуваат на оние од 2008 година.
Пазарите на недвижности во Кина и Европа покажуваат знаци на забавување, а енергетските трошоци во Европа растат поради нови геополитички тензии.
Сите овие фактори се прелеваат во „златна треска“ — сценарио во кое инвеститорите ги продаваат акциите и ги пренасочуваат средствата во благороден метал.
„Ова не е моментна еуфорија,“ предупредуваат финансиските аналитичари. „Светот повторно се подготвува за долга фаза на недоверба.“
Македонија и регионот
На домашен терен, банките бележат зголемен интерес за купување златни прачки и монети, особено меѓу физички лица.
Брокерските куќи пријавуваат раст на побарувачката за ETF-фондови врзани за злато, а македонските граѓани преку онлајн платформи веќе инвестираат во глобални златни деривати.
Експертите предупредуваат дека тоа е сигнал на недоверба во регионалните валути и во економската стабилност, но и знак дека јавноста станува пофинансиски писмена.
Што ни кажува златото за иднината
Историјата покажува неколку јасни циклуси.
Во 1970-тите златото експлодираше поради нафтовата криза и падот на доларот – што доведе до појава на нов глобален финансиски систем заснован на плава флуктуирачка вредност, а не на златен стандард.
Во 2008–2010, по финансиската криза, златото повторно достигна рекорди – што беше симптом на колапс на довербата во банките и долгорочен премин кон регулации и дигитални финансиски пазари.
Во 2020–2025, растот на златото паралелно со дрон-војни, санкции и дезинтеграција на глобалните ланци ја покажува тековната промена на центарот на економската гравитација – од Запад кон Азија, и од хартиени кон физички и дигитални вредности.
Секогаш кога златото „пали“, тоа значи дека луѓето, државите и пазарите престануваат да веруваат во старите гаранции — во доларот, во еврозоната, во пазарните правила.
И почнуваат да ја бараат новата рамнотежа: кој ќе води, која валута ќе биде референтна, што ќе биде вистинска вредност.
Историјата вели дека кога златото расте, светот се движи кон нова економска рамнотежа.
Прашањето е само дали ова е предупредување или почеток на нешто поголемо.
Во време кога довербата во институциите е кревка, а конфликтите се повеќе, златото не е само метал — тоа е психолошки штит на човештвото.
