Women’s Entrepreneurship Day (Ден на женското претприемништво) е глобален ден кој секоја година се одбележува за да се прослават жените претприемачи, нивните достигнувања и придонесот кон економијата, како и за да се привлече внимание кон пречките со кои тие се соочуваат.
Овој ден е иницијатива на Wendy Diamond и првпат е одбележан во 2014 година со настан во Обединетите нации во Њујорк. Целта е да се подигне свест, да се охрабрат жените на стартапи и бизниси, и да се поттикнат мерки за поддршка, менторство и инвестиции. Women’s Entrepreneurship Day не е само еден ден, тоа е глобално движење со амбасадори, програми за стипендии и активности кои траат подолго од 24 часа.
Глобална статистика за женско претприемништво
Според Global Entrepreneurship Monitor (GEM), глобалниот процент на “Total Entrepreneurial Activity” (TEA) кај жени изнесува околу 10.2%, што е околу „три четвртини“ од стапката кај мажите. Само околу 1 од 3 (≈33%) мали, средни и големи бизниси во светот се сопственост на жени, покажуваат податоците на Светска банка. Од аспект на развој и раст, околу 30% од женските претприемачи ги очекуваат високите растови (да вработат шест или повеќе лица во наредните 5 години), според GEM. Постојат и глобални пречки: жените често се „соло претприемачи“ — односно основаат компании сами (без ко-фундери) — и многумина од нив имаат многу мали бизниси (многу често со само неколку вработени).
Од финансиски аспект, женските стартапи и претпријатија имаат значителна финансиска јамка: според некои извори, жените-претприемачи имаат недостиг на капитал од околу 300 милијарди долари. И покрај пречките, мотивите за жените да започнат бизнис се често можност (а не само нужност): според GEM 2022/23 извештајот, жените ги рушат стереотипите и ја искористуваат претприемачката активност како начин да создадат влијание, независност и економска стабилност.
Каква е состојбата во ЕУ?
Во ЕУ, според податоци од WEgate, жените сочинуваат 34,4 % од самовработените и околу 30% од претприемачите на стартапи. Според извештај на OECD за Западен Балкан и Турција, женскиот претприемачки стап е релативно низок: околу 27,5% од сопствениците на бизниси во регионите на Западен Балкан и Турција се жени, а само околу 14,2% од топ менаџмент позициите во компаниите се зафатени од жени. Според глобалните трендови наведени од World Economic Forum, расте бројот на „high-growth“ бизниси со жени основачи, а жените претприемачи се помлади и посвежи во споредба со претходните генерации.Исто така, според извештај од Mastercard (пренесен од Euronews), честопати Gen Z жените во Европа го гледаат претприемништвото не само како економска потреба, туку и како начин да „направат нешто добро за светот“.
Жените во Македонија
Процентот на компании кои имаат барем еден основач жена (со над 50 % инвестиција) изнесува околу 29,4% од вкупниот број активни компании. Според податоците на Regionla Cooperation Concil, женските претприемачи во Македонија најчесто водат микро и мали претпријатија: 86,7% од женските компании имаат 1-4 вработени, 8,5% имаат 5-9 вработени, само 4,2% имаат 10-49 вработени и 0,4% имаат над 50 вработени.
Просечно, женските компании вработуваат само две лица, што јасно покажува дека многу жени-основачи се ориентирани кон помали бизниси. Во деловниот простор, жените се често застапени во секторите трговија (wholesale и retail), преработувачка индустрија и професионални, научни и технички активности.
Од аспект на управување, само 21,3% од компаниите во земјава имаат жени на високи менаџерски позиции, што значи дека родовата нееднаквост е присутна и на повисоките раководни места. Има и јаз во платите: жените во Македонија земаат во просек 17.5% помалку плата отколку мажите, според Националната платформа за женско претприемништво.
Како поддршка, постојат и национални иницијативи: EBRD (Европска банка за обнова и развој) заедно со локални институции изработија „Роудмапa“ (патна карта) за подобрување на родово-осетливиот инвестициски климат, фокусирајќи се на подобрување на пристапот до финансии, менторство и разбивање на стереотипи.
И покрај пречките, има позитивни примери: многу жени претприемачи од Северна Македонија развиваат бизниси со еколошки ориентации, како на пример производство на капи од текстилни остатоци, преку модел на циркуларна економија.
Иницијативите за поддршка растат: Националната платформа за женско претприемништво функционира како форум за соработка помеѓу владини институции, приватниот сектор и невладиниот сектор за јакнење на претприемачките капацитети на жените.
Зошто е важен Women’s Entrepreneurship Day?
Економски придонес: Жените претприемачи создаваат работни места, иновативни идеи и учествуваат во економскиот раст. Поголема поддршка за женско претприемништво значи повеќе развој и повеќе конкуренција.
Справување со нееднаквост: Денот ја истакнува родовата нееднаквост — како во сопственоста, така и во раководните позиции и пристапот до капитал. Тоа е шанса за јавен дискурс и за акции од страна на влади, инвеститори и институции.
Инспирација и менторство: Преку WED (Women’s Entrepreneurship Day), можат да се организираат настани, менторски програми, панел дискусии кои им помагаат на жените да се заинспирираат, да најдат мрежа и ресурси.
Политички импулс: Преку глобалниот моментум, можат да се креираат политики кои ја олеснуваат претприемачката активност на жените: субвенции, грантови, поволни кредити, обука, кариерно советување.
Денот на женското претприемништво (Women’s Entrepreneurship Day) е многу повеќе од симболичен „ден“. Тоа е глобална платформа која помага да се осветлат постојните нееднаквости, да се поддржат жените кои сакаат да започнат или развијат свој бизнис, и да се поттикнат конкретни мерки за економско зајакнување. Статистиките, како глобални така и локални (во ЕУ и Македонија), покажуваат дека и покрај растот и успехот, постојат големи предизвици, од пристап до финансии, родови стереотипи, до мала застапеност во менаџментот. Сепак, постојат и охрабрувачки примери и иницијативи што работат кон промена. Одбележувањето на овој ден нека биде потсетник и мотивација: поддршка на женското претприемништво значи поддршка на целата заедница и економски развој.
