Секое лице кое живее во ЕУ генерирало 36,1 килограм отпад од пластична амбалажа во 2021 година. Обемот на генериран отпад од пластична амбалажа по жител се зголемил за околу 29% (+8,1 килограм по лице) помеѓу 2010 и 2021 година. Вкупниот пластичен отпад произведен во ЕУ во 2021 година изнесува 16,13 милиони тони. Околу 6,56 милиони тони пластичен отпад билерециклирани.
ЕУ веќе презема мерки за намалување на количината на пластичен отпад, но што се случува со отпадот што се создава и покрај сите напори? И како може да се зголеми стапката на рециклирање пластика?
Третман на пластичен отпад во Европа
Во Европа, најкористениот начин за отстранување на пластичниот отпад е обновувањето на енергијата, што значи претворање на пластичниот отпад во употреблива топлина, електрична енергија или гориво преку согорување или други процеси. Рециклирањето е вториот најкористен начин за третирање на пластичниот отпад.
Половина од пластиката собрана за рециклирање се извезува за да се третира во земји надвор од ЕУ. Причините за извоз го вклучуваат недостатокот на капацитет, технологија или финансиски ресурси за локално третирање на отпадот. Извозот на сите видови отпад од ЕУ во земјите кои не се членки на ЕУ достигнал 33 милиони тони во 2021 година. Поголемиот дел од отпадот се состои од отпад од црни и обоени метали, како и отпад од хартија, пластика, текстил и стакло и главно оди во Турција, Индија и Египет .
Претходно, значителен дел од извезениот пластичен отпад бил испорачан во Кина, но ограничувањата на увозот на пластичен отпад во Кина најверојатно ќе го намалат извозот од ЕУ. Ова претставува ризик од зголемено согорување и депонирање на пластичен отпад во Европа. Во меѓувреме, ЕУ се обидува да најде кружни и климатски начини за управување со својот пластичен отпад.
Нискиот удел на рециклирање пластика во ЕУ значи значителни загуби за економијата, како и за животната средина.
Околу 22 милиони тони пластика се најдоа во почвите, реките и океаните во 2019 година, а истекувањето на пластиката се предвидува двојно да се зголеми до 2060 година.
Во 2019 година, пластиката генерирала 1,8 милијарди тони емисии на стакленички гасови (GHG) – 3,4% од глобалните емисии – при што 90% од овие емисии доаѓаат од нивното производство и конверзија од фосилни горива. До 2060 година, емисиите од животниот циклус на пластика се поставени на повеќе од двојно, достигнувајќи 4,3 милијарди тони емисии на стакленички гасови.
Проблеми со рециклирање на пластика
Главните прашања што го комплицираат рециклирањето на пластиката се квалитетот и цената на рециклираниот производ, во споредба со нивниот нерециклиран пандан. Пластичните процесори бараат големи количини рециклирана пластика, произведена според строго контролирани спецификации и по конкурентна цена.
Меѓутоа, бидејќи пластиката лесно се прилагодува на потребите – функционални или естетски – на секој производител, разновидноста на суровината го отежнува процесот на рециклирање, што го прави скапо и влијае на квалитетот на крајниот производ. Како последица на тоа, побарувачката за рециклирана пластика рапидно расте.
Решенија на ЕУ за зголемување на стапките на рециклирање пластика
Во јуни 2019 година, ЕУ усвои нови правила за да го насочи прашањето за пластичното морски отпадоци. Вклучува цел од 25% за рециклирана содржина во пластични шишиња до 2025 година и 30% до 2030 година.
Парламентот и Советот постигнаа договор и европратениците го одобрија во април 2024 година. Правилата бараат од земјите на ЕУ да го намалат вкупниот отпад од пакување по глава на жител во споредба со 2018 година за 5% до 2030 година; 10% до 2035 година и 15% до 2040 година.
Постојат и конкретни одредби за намалување на отпадот од пластична амбалажа. Одредени видови пластична амбалажа за еднократна употреба ќе бидат забранети од 1 јануари 2030 година. До 2029 година, 90% од пластичните и металните контејнери за пијалоци за еднократна употреба (до три литри) ќе треба да се собираат посебно.
Како дел од Зелениот договор, 55% од отпадот од пластична амбалажа треба да се рециклира до 2030 година. Ова би значело подобар дизајн за рециклирање, но европратениците веруваат дека се потребни и мерки за стимулирање на пазарот за рециклирана пластика.
Овие мерки може да вклучуваат:
Создавање стандарди за квалитет за секундарна пластика
Поттикнување на сертификација со цел да се зголеми довербата и кај индустријата и кај потрошувачите
Воведување задолжителни правила за минимална рециклирана содржина во одредени производи
Поттикнување на земјите од ЕУ да размислат за намалување на ДДВ за рециклирани производи
Европскиот парламент, исто така, го поддржа ограничувањето на лесните пластични кеси во ЕУ во 2015 година.
Покрај тоа, европратениците ја повикаа Комисијата да преземе мерки против микропластиката.
Во февруари 2024 година, Парламентот одобри построги барања за транспорт на отпад надвор од ЕУ. Правилата забрануваат извоз на пластичен отпад во земји кои не се членки на Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД).
Текстот и графиконите се објавени на страната на Европскиот Парламент на 24 јуни 2024
