Од аграрно загадување, преку ширење на инвазивни видови, до климатски промени – постои низа променливи закани за карпестите крајбрежја кои научните ги истражуваат. На почетокот на новиот милениум, група угледни научници состави список на закани за кои сметаа дека најверојатно ќе влијаат на карпестите крајбрежја во светот во следните 25 години.
Сега, во 2025 година, истите научници заедно со други експерти ги прегледаа своите прогнози и направија нова проценка на состојбата на крајбрежјата во светот.
Новата студија, објавена во Marine Pollution Bulletin, открива неколку точки каде нивните предвидувања беа точни – и други каде промашија.
„Нашите крајбрежја се чувари на глобалниот океан и, за многумина, прозорец кон тоа што се случува во нашите мориња“, вели професор Хокинс, истражувач во Marine Biological Association (MBA) и емеритус професор на Универзитетот во Саутемптон.
„Зачувувањето на нивното здравје е од клучно значење, но постојано се соочуваат со повеќекратни закани од копното, морето и еколошките промени.“
Првата студија, објавена во 2002 година, покажува дека е можно да се предвидат некои предизвици, додава тој. „Сепак, секогаш ќе постојат работи што не можеме да ги предвидиме – и работи што не се случуваат како што научниците би очекувале.“
Што погодија научниците?
Тие точно предвидоа дека нафтените истекувања ќе се намалат по фреквенција и обем – тренд што беше започнат уште од 1970-тите. Иако се случија некои големи истекувања од танкери, најголемото беше катастрофата Deepwater Horizon, кога експлодира платформа за бушење во Заливот на Мексико. Се подобрија и методите за чистење, што ги намали негативните последици по животната средина. Хокинс и неговиот колега, професорот Ричард Томпсон од Универзитетот во Плимут, точно предвидоа дека ширењето на неавтохтони (инвазивни) видови ќе се зголеми поради зголемувањето на глобалните температури. Пример: Austrominius modestus, топловоден морски рак кој првично пристигнал во јужна Англија во 1940-тите, денес се проширил сè до Данска, Португалија и Скандинавија. Точно предвидоа и дека индустриското земјоделство и урбанизацијата ќе доведат до зголемено исфрлање на седименти во реките, естуариите и морето.
Што излезе подобро од очекуваното?
Некои предвидувања беа преумерени. Студијата од 2002 не очекуваше толку успешна контрола на токсични хемикалии како што е трибутилтин (TBT). Но, меѓународната забрана од страна на ИМО во 2003 доведе до големо подобрување. Се стравуваше дека офшор ветерните електрани ќе му наштетат на морскиот екосистем, но тоа не се оствари. Напротив, овие структури создадоа нови живеалишта за морски видови и помогнаа во зголемување на „демографската поврзаност“ меѓу популациите.
Професорот Томпсон, кој годинава беше именуван од списанието TIME меѓу 100 највлијателни луѓе во светот, го истакнува ова како доказ дека глобалните и локални акции можат да донесат позитивни промени.
Што научниците потценија?
Иако беа свесни за климатските промени, не ја предвидоа разновидноста и обемот на ефектите врз видовите и екосистемите. Особено го потценија влијанието на екстремни временски настани – поплави, суши и сл. Други закани кои воопшто не беа предвидени:
- Крајбрежен рударски индустриски развој
- Оцрнување на океанот (ocean acidification)
- Шокантен раст на пластичното загадување
Како што продолжуваат меѓународните дискусии околу прашања како Глобалниот договор за пластика и начините за намалување на глобалното затоплување, важно е да ги препознаеме минатите еколошки успеси и да ги надградиме“, вели професорот Томпсон.
Тој, заедно со професорот Хокинс, д-р Кетрин О’Шониси и други научници од MBA, Универзитетот во Плимут и институции од САД, Јужна Африка, Италија, Ирска, Чиле, Кина и Монако, работеа на оваа нова студија.
