Информациите на Светска Банка покажуваат дека во изминатите 10 години, над 2,5 милиони луѓе ја напуштиле територијата на Западен Балкан.
Евростат, од друга страна, предупредува дека до 2050 година населението на Западен Балкан може да се намали за повеќе од 15 отсто — тренд кој сериозно ја загрозува долгорочната економска развојна перспектива и продуктивноста на државите како Босна и Херцеговина, Србија, Црна Гора, Северна Македонија и Албанија.
“Одливот на мозоци” — масовното иселување на квалификувана работна сила — е еден од најсериозните демографски и економски предизвици. Најчесто се забележува заминување на високообразовани млади луѓе: ИТ-специјалисти, инженери, лекари и друг стручен кадар.
Според истражувања од 2021 година, повеќе од 70 отсто од младите во БиХ размислуваат да заминат, додека во Србија тој процент се приближува до околу 80 отсто, покажуваат податоците на Центарот за студии на миграции, пишува Сарајево Тајмс.
Секторот на здравството во БиХ е типичен пример за последиците: според Лекарската комора на Федерација БиХ, од 2013 до 2020 година повеќе од 5,000 лекари ја напуштиле земјата. Исклучително долгото образование на медицинскиот кадар, споено со нивното иселување, создава директни економски загуби и дополнителен притисок врз здравствениот систем.
Спојот на ниски стапки на наталитет и масовна миграција доведува до забрзано стареење на населението. Како резултат, помал број лица во работоспособна возраст треба да го издржуваат растечкиот број на пензионери — веќе значителен товар за пензискиот и здравствениот систем (просечната старост на населението, на пример, во Србија е околу 43 години, а во Хрватска околу 45).
Според проценките на Програмата за развој на ОН (UNDP), одливот на мозоци го чини регионот повеќе од четири милијарди евра годишно, што се одразува на падот на бруто-домашниот производ, ослабувањето на иновациите и намалените приходи во буџетите. Инвестициите во образование и стручно оспособување, кои ги прават државите, сè почесто завршуваат како придобивка за економиите што ги привлекуваат тие кадри.
Финансискиот импакт се чувствува и преку помалку даночни приходи и зголемен притисок врз социјалните и пензиските фондови, што ја намалува способноста на државите да инвестираат во инфраструктура, здравство и образование.
Но, според Сарајево Тајмс, има и позитивни сигнали: Министерството за човекови права и бегалци на БиХ наведува дека во последните пет години преку различни програми за поддршка, во земјата се вратиле повеќе од 15,000 лица, главно високообразовани професионалци. Иницијативи како “Дијаспора за развој”, поддржани од УНДП и Швајцарската агенција за развој и соработка, придонесуваат со вклучување на дијаспората во образование и отворање бизниси.
Решенијата, велат експертите, се јасни, но потребен е системски пристап: подобри услови за работа, конкурентни плати, инвестиции во образование и унапредување на бизнис-климатата за стартапи и малите претпријатија, како и целни мерки за враќање и интеграција на експертите што се враќаат. Со такви мерки, миграцијата може да стане и шанса — ако се управува стратегиски и долгорочно.
