Ова укажува дека јадрото на Земјата е многу подинамично отколку што се мислеше, што би можело целосно да го трансформира нашето разбирање за еволуцијата на планетата, нејзиното магнетно поле и начинот на кој ротира.
Овие откритија не само што го продлабочуваат нашето познавање на внатрешноста на Земјата, туку отвораат и фасцинантни прашања за силите што дејствуваат под нашите нозе.
Разбирање на внатрешноста на Земјата – основни факти
Внатрешноста на Земјата е како огромна слоевита торта со четири главни слоеви: кора, мантија, надворешно јадро и внатрешно јадро.
Кората е тенкиот, најоддалечен слој каде што живееме, поделен на огромни тектонски плочи што постојано се движат. Под неа, мантијата се протега на околу 2.900 километри длабочина и е составена од жежок, полуцврст карпест материјал што се движи бавно.
Ова движење ги поттикнува тектонските процеси, предизвикувајќи земјотреси, вулкански ерупции и формирање на планини низ милиони години.
Колку подлабоко навлегуваме, толку температурата е повисока – во мантијата таа достигнува илјадници степени.
Под мантијата, надворешното јадро е составено од стопено железо и никел, кои кружат и го создаваат магнетното поле на Земјата.
Овој невидлив штит нè штити од штетното сончево зрачење и ги држи компасите насочени кон север.
Најдлабоко во центарот, внатрешното јадро долго време се сметаше за цврста топка од железо и никел, потопла од површината на Сонцето – со температура од над 5.000°C.
Иако екстремната топлина треба да го стопи јадрото, огромниот притисок што го опкружува го одржува во цврста состојба.
Научниците не можат да продрат толку длабоко, па затоа го проучуваат со анализа на сеизмичките бранови од земјотресите, што е методот со кој е изведена оваа студија.
Ново гледиште за внатрешното јадро
Внатрешното јадро, кое се наоѓа на околу 4.800 километри под површината на Земјата, досега се сметаше за цврста сфера.
Во оваа студија, научниците се фокусирале на начинот на кој ротира внатрешното јадро и на мапирање на неговото забавување.
Истражувачите сакале да откријат зошто јадрото претходно ротирало побавно од остатокот на планетата, пред повторно да забрза околу 2010 година.
Анализирајќи децении сеизмички податоци, тие неочекувано откриле дека површината на внатрешното јадро ја менува својата форма.
Движење поттикнато од сеизмички бранови
Во анализата на повеќе сеизмички бранови, одреден сет на податоци се издвоил како необичен.
Подлабоката анализа на тие податоци довела до заклучок дека внатрешното јадро на Земјата не е цврсто, туку дека може да ја менува својата форма.
Методологијата била едноставна – научниците ги проучувале сеизмичките бранови од земјотреси што се случиле помеѓу 1991 и 2024 година во близина на Јужните Сендвич Острови на Антарктикот.
Анализата на овие податоци открила сет со невидени карактеристики, што укажува на физички промени во внатрешното јадро.
Трансформативното внатрешно јадро
Оваа обемна анализа открила динамичен процес што досега не бил земен предвид во геолошките модели.
Сеизмичките податоци покажале дека внатрешното јадро не е стабилно, туку дека постојано се менува и доживува комплексни трансформации со текот на времето.
Ова го доведува во прашање традиционалното сфаќање за долгорочната стабилност на јадрото.
Што значи ова откритие?
Новите сознанија покажуваат дека внатрешното јадро е многу подинамично отколку што се мислеше и дека неговата структура е во континуирана промена.
Овие промени можеби се резултат на движењата во надворешното јадро, што би можело да има значајни импликации за нашето разбирање на магнетното поле на Земјата и нејзината ротација.
Ова откритие отвора нови патишта за истражување и укажува дека нашите учебници за внатрешноста на Земјата можеби треба да се препишат.
Турбулентното надворешно јадро
Истражувачите забележале дека физичките интеракции помеѓу внатрешното и надворешното јадро изгледа дека предизвикуваат овие структурни промени.
Течното надворешно јадро, со својата турбулентност, досега не било познато по тоа што би можело да ја наруши внатрешната структура на јадрото во временски рамки разбирливи за човештвото.
Сепак, сега изгледа дека надворешното јадро го вознемирува внатрешното јадро, присилувајќи ја деформацијата на неговиот површински слој. Ова отвора можност за истражување на претходно скриените динамики во јадрото на Земјата.
Професорот Џон Видале, кој ја водел оваа студија, верува дека рабовите на внатрешното јадро можеби се деформирале за повеќе од 100 метри во одредени области.
„Најверојатно, ова откритие нема никакво влијание врз нашето секојдневие, но навистина сакаме да разбереме што се случува во средиштето на Земјата“, изјави професорот Видале.
Понатамошни импликации од истражувањето
Ова откритие има потенцијал да го подобри нашето разбирање за термалните и магнетните полиња на Земјата. Исто така, фрла ново светло врз сложените интеракции помеѓу внатрешното и надворешното јадро.
Според истражувачите, можно е овие промени да се поврзани со варијациите во магнетното поле на Земјата.
„Магнетното поле имаше ненадејни промени во различни периоди во последните неколку децении, и сакаме да откриеме дали тоа е поврзано со она што го гледаме на границата на внатрешното јадро“, објаснува професорот Видале.
Подетално разбирање на овие процеси би можело да ги подобри нашите модели за создавањето на геомагнетното поле, тектонските движења на плочите, па дури и долгорочната климатска стабилност на планетата.
Многу прашања остануваат отворени
Ова истражување не само што ги предизвикува постојните геолошки модели, туку и нè потсетува дека дури и најфундаменталните аспекти на нашата планета остануваат отворени за повторно испитување.
Во овој случај, внатрешното јадро – за кое некогаш се мислеше дека е статична, цврста маса – изгледа дека постојано се движи, менувајќи ја својата форма низ времето.
Сепак, остануваат многу неодговорени прашања. Што ја регулира брзината на овие промени? Како тие влијаат врз пошироките геодинамички процеси на нашата планета? Дали слични механизми може да постојат и во јадрата на други небесни тела?
Со напредокот на технологијата и сè попрецизните сеизмички податоци, најдлабоките делови на нашата планета повеќе нема да бидат далечна енигма, туку нова граница што чека да биде целосно истражена.
