Дванаесет наутички милји оддалечени од брегот на градот Леба во Полска, првите од 76 нови ветерници почнуваат да се појавуваат низ маглата.
Проектот Baltic Power ќе биде една од најголемите офшор ветерни електрани во земјата, која ќе генерира доволно електрична енергија за 1,5 милиони домаќинства. Но, нејзиниот придонес кон безбедноста на Европа оди подалеку од само снабдување со струја. Кулите високи 120 метри ќе станат стражари, кои неуморно ќе ги скенираат солените води и сивото небо во потрага по непријателски активности.
Во овој нов контекст на Студена војна, каде шпионажа и саботажа претставуваат закана за енергетската и комуникациската инфраструктура на Европа – а можеби и за нејзиниот територијален интегритет – потенцијалот на ветерните фарми за воено надгледување не им е непознат на никого.
Како што рече полскиот државен секретар за европски прашања, Игнаци Немчички, за Euractiv за време на ветровита пловидба до локацијата:
„Денес поинаку гледаме на инфраструктурата отколку пред една година.“
Повик за будење
Кога Финска и Шведска се приклучија кон НАТО во 2023 и 2024 година, аналитичарите го нарекоа Балтичкото Море „НАТО езеро“, бидејќи речиси целото крајбрежје му припаѓаше на сојузот. Но, по три години во кои овие стратешки важни води беа подложени на напади со дронови, шпионски бродови, воздушни конфликти и саботажи на кабли за струја и комуникација – тој опис веќе не делува толку сигурно.
Само два дела од крајбрежјето на Балтикот не припаѓаат на НАТО – двата се руски – и регионот станува геополитичка точка на тензии. Повеќе од три години по руската инвазија на Украина, НАТО сега гледа на редиците на офшор ветерници – како Baltic Power – како можен дел од одбранбената стратегија на Европа.
Кога гасоводот Nord Stream 2 беше дигнат во воздух во 2022 година, тоа беше тежок „повик за будење“ за Европската Унија, вели Јулијан Павлиак, истражувач од Воената академија во Хамбург (HSU). Западот сфати дека „нема целосен увид во поморскиот домен на Балтичкото Море“.
Уништувањето на подводниот електричен кабел Estlink 2 за Божиќ, што ги поврзуваше Нордиските земји со Балтичката електрична мрежа, беше нов аларм, особено бидејќи се случи веднаш пред регионот да ги прекине врските со руската енергетска мрежа. Како одговор, НАТО воспостави воена операција.
Повеќе од ветер
НАТО со години размислува за вградување на надзорна опрема во офшор енергетската инфраструктура. Претходно се размислувало за трансформирање на нафтени платформи во воени бази, но тоа било премногу скапо, ризично и технички комплицирано, вели Павлиак.
Тука влегуваат ветерниците: тие се високи, распоредени на повеќе места, и ги има стотици долж брегот на ЕУ во Балтичкото Море. Веќе сега, ветерните турбини имаат сензори за птици и транспондери кои сигнализираат нивна локација на подморници, вели Павлиак.
Проектот Baltic Power, кој се наоѓа помалку од 200 километри од руската енклава Калининград, ги опремува новите турбини со радари и сензори, според безбедносен список подготвен од полското Министерство за одбрана, објасни Марцин Годек, менаџер за операции и одржување на ветерната електрана.
„Постојат совршени симбиози помеѓу офшор ветерните турбини и заштитата на крајбрежјето,“ вели Кристоф Верлинден, резервен офицер на белгиската крајбрежна стража и менаџер во ветерната компанија Parkwind. За него, турбините се и „стражари или напредни бази што гледаат до 50 километри од брегот.“
Повеќе очи
Зголемената важност на ветерните фарми носи и зголемен ризик од напади.
„Заканите за офшор енергетската инфраструктура се многу реални,“ вели Џајлс Диксон, извршен директор на лоби-групата WindEurope. „Нападите не се само сајбер – се случуваат и физички.“ Тој посочува на неколку саботажи на кабли во Балтичкото Море.
Шведската влада неодамна стопираше 13 проекти за ветерници во Балтикот, наведувајќи „неприфатливи последици по воената одбрана“ и мешање со воени операции. Ветерниците биле и предмет на шпионски интерес од Кремљ.
Baltic Power ги мапираше можните закани пред почетокот на изградбата. Веднаш се соочија со спуфинг – техника каде бродови лажно претставуваат локација или идентитет – и со пречки во сигналите, што доведе до ревидирање на плановите, објасни Годек.
Справувајќи се со новата реалност, WindEurope ангажираше поранешни воени лица за комуникација со НАТО.
„Не можеш да градиш офшор ветерна фарма во Белгија ако не се обврзеш на високо ниво на споделување податоци со војската и подготвеност да ја угостиш нивната опрема доколку побараат,“ рече Диксон.
Verlinden од Parkwind изјави дека нивните турбини веќе имаат основа за инсталирање сензори и системи за детекција од страна на крајбрежната стража. Вработените секојдневно одат на терен и пријавуваат какви било нерегуларности.
Во Белгија, Parkwind организира заеднички вежби со крајбрежната стража:
„Тренираме, проверуваме и демонстрираме подготвеност за безбедносни закани,“ рече тој. „И подготвени сме да споделуваме податоци – како AIS податоци, податоци од кабли, и да обезбедиме пристап до камерите што гледаат кон морето.“
Но, можноста за мрежа од ветерници што ќе разменуваат податоци меѓусебно, со операторите и со владите, отвора и прашања.
Павлиак посочува дека законодавците треба да разјаснат дали операторите треба да имаат пристап до сите податоци што ги собираат. Тесната соработка со војската отвора и правни прашања што „сè уште не се целосно разјаснети“.
Гледање птици
Едвард Закрајшек, кој работи за радарската компанија DeTect во Европа, вели дека ветерниците одамна служат за набљудување на околината.
„Птиците беа првото нешто, но пред 10 години почнаа да се појавуваат и приватни дронови, и сега секој може да управува со еден,“ вели тој.
Според него, радарите веќе „набљудуваат поединечни птици на растојание до 10 километри, 24 часа на ден“, додавајќи дека „дроновите се со големина на птица.“
Колку повеќе офшор ветерни фарми се вмрежат, толку подобри ќе бидат податоците од надгледувањето, вели Закрајшек – и „колку подалеку се од брегот, толку подобро.“
