Речиси 200 земји во 2015 година се обврзаа да го ограничат порастот на глобалната температура под 1,5 °C во однос на прединдустриските нивоа, за да се избегнат најтешките последици од климатските промени. Но, светот продолжува да троши рекордни количини јаглен, нафта и гас и да ги уништува шумите што складираат јаглерод, со што оваа цел сè повеќе се оддалечува.
Климатските промени веќе ги влошија екстремните временски настани – како што беше рекордната топлинска бранова во Велика Британија во јули 2022 година – и значително го зголемија нивото на морињата, загрозувајќи ги крајбрежните заедници.
„Сè се движи во погрешна насока“, изјави проф. Пирс Форстер, директор на Центарот „Пристли“ за климатски иднини при Универзитетот во Лидс. „Сведочиме на невидени промени, забрзано загревање и забрзано покачување на нивото на морето – и сето тоа директно се поврзува со високите емисии.“
Јаглеродниот буџет се топи
На почетокот на 2020 година, научниците проценуваа дека човештвото може да испушти уште 500 милијарди тони CO₂ и сè уште да има 50% шанса да го задржи затоплувањето под 1,5 °C. Но, до почетокот на 2025 година, тој јаглероден буџет се намалил на само 130 милијарди тони, како резултат на постојаните високи емисии и на понапредната научна анализа.
Со тековното годишно ниво на емисии од околу 40 милијарди тони CO₂, светот би го потрошил преостанатиот буџет за само три години – со што би се прекршила целта од Парискиот договор. Иако самото надминување на буџетот не значи дека температурата веднаш ќе ја надмине границата, се очекува тоа да се случи до 2030 година.
Загревањето продолжува
Изминатата година беше првата во која просечната глобална температура беше повеќе од 1,5 °C повисока од нивото од крајот на 19 век. Сепак, таа бројка не се смета за официјално надминување на целта, бидејќи беше поттикната и од природниот феномен Ел Нињо. Сепак, научниците проценуваат дека човекот придонел за 1,36 °C од вкупното затоплување, при стапка од околу 0,27 °C по деценија – што е најбрзо во геолошката историја.
Иако е можно затоплувањето подоцна да се намали со технологија за отстранување на CO₂ од атмосферата, научниците предупредуваат дека тоа не треба да биде стратегија на која ќе се потпираме. „Штом затоплувањето ги надмине 1,5 °C, станува сè помалку веројатно дека отстранувањето на CO₂ ќе може целосно да ја поправи штетата“, вели проф. Џоери Рогељ од Империјал колеџ во Лондон.
Моќта на секој дел од степенот
Една од највпечатливите статистики од извештајот е т.н. „енергетски дисбаланс на Земјата“ – стапката со која нашата планета апсорбира повеќе енергија отколку што ја испушта. Овој дисбаланс денес е повеќе од двојно поголем отколку во 1970-тите и е 25% повисок од само една деценија порано.
Поголемиот дел од оваа топлина (околу 90%) завршува во океаните, што придонесува за ширење на водата и топење на глечерите – и со тоа за раст на нивото на морињата. Од 1990-тите, стапката на пораст на морското ниво се удвои, зголемувајќи го ризикот од поплави и ерозии во крајбрежните региони.
Сè уште има надеж – но само со итна акција
И покрај мрачната слика, научниците велат дека има индикации за забавување на растот на емисиите, делумно благодарение на ширењето на чистите технологии. Тие повикуваат на „брзи и ригорозни“ намалувања на емисиите, за да се избегне катастрофално затоплување.
Целта од 1,5 °C не значи „безбедно“ ниво, а над неа „опасно“ – туку секој дел од степенот е значаен. Дури и мали намалувања на затоплувањето можат да значат помалку екстремни временски услови, помалку топење на мразот и пониски нивоа на морињата.
„Намалувањето на емисиите во следната деценија може критично да го промени текот на затоплувањето“, вели проф. Рогељ. „Секој дел од затоплувањето што ќе го избегнеме значи помалку страдање – особено за најранливите популации – и помали предизвици за општествата што сакаат да живеат достоинствен живот.“
Извор: BBC
