Трн: Какво око треба да имаш за да станеш добар фотограф ?
Томислав: Функционално и светло сино… се шегувам. Окото на човекот ја има истата функција како и фотоапаратот. Во многу култури се верува дека очите се огледало на душата, па отаму огледалата и сите работи кои рефлектираат се матафора за окото. Фотографското око треба да ги рефлектира и оние работи кои нетренирано око не ги ни забележува, да ги пренесе на најдобар и најавтентичен можен начин, дополнително пренесувајќи порака, затоа што фотографијата е продолжување на човековата опсервација и зачувување на тоа што може да се види и веројатно архитипски инструмент за набљудување. И треба, а не е клише, многу работа, едуцирање, читање и „тренирање“ на окото.
Трн: Како еден студент по електротехника стана одличен фотограф?
Томислав: Во студенстките денови фотографијата ми беше само хоби, а потоа ми стана професија. Прво објавував фотографии во „Студентски збор“, списание за студентите на УКИМ, па во „ЕЛФАСКО“, списание за студентите на електротехничкиот факултет, а истовремено објавував и во едно многу драго списание што се викаше „Шмајзер“… Потоа добив понуда да работам во неделникот „Фокус“. Штедев пари за патување низ Европа и мислев дека е добра идеја да поработам 3 месеци… а еве сега сум повеќе од 20 години во новинарството. Но и тогаш, занимавањето со фотографија не беше евтино. Во времето на аналогна фотографија тоа чинеше уште повеќе од сега (фотоапарат, филмови, развивање, скенирање), па најдов баланс да можам да работам и на сопствени проекти. Така што за мене се потврди како точна изреката дека ако го работите она што го сакате, нема да работите ниту еден ден во животот.
Трн: Често држиш курсеви за фотографија. Што е тоа што сакаш да им пренесеш на младите кога е фотографијата во прашање?
Томислав: Од своето создавање досега фотографијата не изгубила од својата актуелност. Уметниците ја прикажуваат својата работа во книги и на изложби, обидувајќи се да ја задоволат својата публика на еден или на друг начин, исто како и обичните луѓе кои испраќаат фотографии преку социјалните мрежи надевајќи се дека ќе споделат емоции или поттикнат смеа. Сите ние сакаме нашите фотографии да се убедливи, да го пронајдат својот автентичен стил и упорно да го надградуваат. Надвор од техничките вештини, имам за цел да ја пренесам важноста на раскажувањето приказни преку слики, да негувам остро око за композиција и да ги охрабрам да го пронајдат својот уникатен глас во визуелниот израз. Сакам да разберат дека фотографијата не е само снимање на моменти, туку и пренесување емоции, наративи и перспективи.
Трн: Се движиш на линијата меѓу уметничката и репортерската фотографија. Кое е твоето поле? Каде си најмногу свој?
Томислав: Не правам некоја прецизна и јасна динстикција помеѓу уметничка и репортерска фотографија. Иако во документарната фотографија не смеете да коригирате, сепак мислам дека може да се изгради совршен баланс и во тој хаос да направите издржана уметност. Јас секогаш сакам да зборувам за добра или лоша фотографија, наместо за уметничка или репортерска.
Трн: Добра фотографија може да каже повеќе од било кој текст и да долови силни емоци. Која е таа фотографија за која сметаш дека најмногу допрела до публиката?
Томислав: Имам едно мото: еден фотогаф е толку добар, колку што е добра неговата последна фотографија. Секоја фотографија која предизвикала емоции, која успеала да поттикне расмислување и која после подолг период е сè уште актуелна е добра фотографија.
Трн: Имаш освоено многу домашни и меѓународни награди. Колку ти се значајни и колку ти се поттик за понатамошна работа?
Томислав: Овие признанија служат како потврда на мојата уметничка визија, технички вештини и посветеност на фотографскиот занает. Тие потврдуваат дека мојата работа резонираше кај публиката и жиријата, што е длабок и мотивирачки поттик.
Освен тоа, наградите обезбедуваат вредно признание во фотографската заедница и пошироко, отворајќи можности за изложување, соработка и напредување во кариерата. Тие помагаат да се воспостави кредибилитет и доверба меѓу клиентите и потенцијалните соработници, што на крајот придонесува за мојата професионална репутација и можност за раст.
Дополнително, освојувањето награди служи како моќен поттик за понатамошна работа. Секое признание ја поттикнува мојата страст за фотографија и ме инспирира да ги поместувам границите, да истражувам нови техники и да навлегувам подлабоко во значајното раскажување приказни. Ме охрабрува постојано да го усовршувам мојот занает, да го издигнувам мојот уметнички израз и да се стремам кон извонредност во секој проект што го преземам.
На крајот на краиштата, иако наградите не се единственото мерило за успехот, тие служат како важни пресвртници на моето патување како фотограф, мотивирајќи ме да ја следам мојата уметничка визија со непоколеблива посветеност и ентузијазам.
Трн: Како го гледаш ова наше секојдневие или општество низ твојот објектив? Црно бело или во колор?
Томислав: Преку мојот објектив, се стремам да ја доловам суштината на секојдневниот живот и општеството во сета негова сложеност. Без разлика дали е во црно-бело или во боја, секој тип на фотографија има своја моќ да предизвика различни чувства и перцепции. Црно-белата фотографија често ги истакнува контрастите, формите и текстурите, привлекувајќи внимание на суровите емоции и безвременските аспекти на човечките искуства. Од друга страна, фотографијата во боја може сликовито да ја прикаже живоста и различноста на животот, прикажувајќи ги нијансите на културите, пејзажите и емоциите. И двата медиума нудат уникатни перспективи, а јас избирам меѓу нив врз основа на приказната што сакам да ја раскажам и емоцијата што сакам да ја предизвикам.
Трн: Имаш ли фотографија која нема цена ?
Томислав: Непроценливите фотографии се фотографии кои имаат огромна емотивна, историска или културна вредност. Тие доловуваат значајни моменти, луѓе или настани кои имале големо влијание врз општеството. Овие фотографии често стануваат иконски и се сметаат за непроценливи поради нивната способност да предизвикуваат моќни емоции, да зачуваат важни спомени или да документираат важни историски моменти. Во 2023 година, си „убив“ една таква фотографија.
Трн: Како ги гледаш Скопје и Македонија низ објектив?
Томислав: Преку мојот објектив, Скопје и Македонија се откриваат како живописни таписерии на историјата, културата и издржливоста. Имам цел да го доловам совпаѓањето на нашите традиции со модерниот живот, убавината на архитектонските знаменитости, наспроти позадината на секојдневневието, како и богатството и различноста на луѓе и пејзажи кои го прават овој регион уникатен. Секоја фотографија станува прозорец во душата на Скопје и Македонија, покажувајќи ја нејзината различност, дух и идентитет што се развива, истовремено совршено раскажува за контрастите и апсурдите на нашето време. Во 2014 година си зададов долгорочен проект чие работно име сѐ уште е „Скопје 2014“, а го раскажува погоре споменатото. Конечниот производ би требало да е книга која се надевам оваа година ќе ја завршам.
Трн: Каде сакаш да ти живее фотографијата? На изложба, на социјални мрежи, на нечиј ѕид…
Томислав: Како фотограф, сакам моите фотографии да живеат секаде каде што можат да резонираат со гледачите и да предизвикаат емоции или да предизвикаат разговори. Без разлика дали се прикажани на изложби, споделени на социјалните мрежи или закачени на нечиј ѕид, сите позиции нудат различен контекст за ангажирање. Изложбите обезбедуваат куриран простор за подлабоко размислување и дијалог меѓу уметничките ентузијасти. Социјалните мрежи нудат широк дофат и моментална врска со разновидна публика. А поставувањето на нечиј ѕид ја носи интимноста на личната поврзаност, каде фотографијата станува дел од нечиј секојдневен живот, евоцирајќи спомени или инспирирајќи контемплација.
Трн: Може ли добро да се живее од оваа професија кај нас ?
Томислав: Тоа е чудна професија и се менува константно. Само од новинарска или само од маркетинг поврзана, категорично, не. Мора да се занимавате со скоро сите стилови на фотографија, да се согласувате на импровизации и правите компромиси за да живеете од фотографија.
Трн: Доста си активен во ЗНМ во борбата за авторски права на фотографите. Се бориш протв плагијаторство, превземање фотографии без дозвола. Има ли воопшто ефект кај нас? Ќе продолжиш да се бориш или се откажуваш?
Томислав: Секако дека ќе продолжам. Борбата против плагијаторство и неовластената употреба на фотографии е клучна за заштита на правата на интелектуална сопственост на фотографите и одржување на интегритетот на занаетот. Неовластено преземање и користење не само што ги поткопуваат напорите и средствата за живот на фотографите, туку и го обезвреднуваат креативниот процес и значењето на раскажувањето приказни преку слики. Иако е предизвик целосно да се искоренат ваквите практики, подигањето на свеста за законите за авторски права, застапувањето за етичка употреба и спроведувањето мерки за спроведување на законска заштита може да помогне да се одврати плагијатот и да се осигура дека фотографите ќе добијат соодветно признание и компензација за нивната работа.
