Секоја втора недела од ноември, во понеделникот, светот го одбележува Светски ден на сираците. Оваа година се одбележува на 10 ноември, кога вниманието се насочува кон милионите деца ширум планетата кои растат без родителска грижа.
Овој ден бил воспоставен во 2006 година од страна на The Stars Foundation со цел да ја подигне свеста за безбедноста, образованието и правата на децата што останале без родители или живеат во нестабилни семејни услови. Многу организации – вклучувајќи UNICEF, Save the Children и World Vision – го користат истиот датум (вториот понеделник во ноември) за активности посветени на децата без родителска грижа.
Иако Светскиот ден на сираците не е официјално признаен од Обединетите нации, денот се одбележува во повеќе од 70 земји како граѓанска иницијатива за подигање на свеста за децата без родителска грижа.
Се проценува дека повеќе од 140 милиони деца во светот се водат како сираци — од нив дел немаат пристап до образование, здравствена заштита и безопасно детство.
Овој ден не е само симболичен. Тој е повик за акција: да се погледне подлабоко во општествата што премногу често ги забораваат најранливите, да се охрабрат институциите и граѓаните да ги препознаат децата што растат без родителска грижа како носители на надеж, а не само како статистика.
Можности за поддршка вклучуваат: донaции и спонзорства за образовни и здравствени програми, волонтирање или посета во домови и установи за згрижување, како и зголемување на јавната свест преку споделување информации и поддршка на иницијативи.
Според извештај на UNICEF, во Северна Македонија процесот на деинституционализација на децата од големи установи е успешно завршен до крајот на 2019 година. Во анализа објавена во 2024 година, се наведува дека во 2022 година има 986 деца без родителска грижа кои биле корисници на интервенции за деинституционализација, и 1.735 деца „во ризик“ од губење на родителската грижа.
Од годишниот преглед на Државен завод за статистика (Северна Македонија), ја има категоријата „институции за деца без родителска грижа“, но не се дава конкретна бројка за сите деца без родителска грижа
Во контекстот на Северна Македонија, овој ден може да биде повод за размислување и за домашните системи за заштита на децата, за импликациите од растечкиот број деца без родителска грижа, за квалитетот на згрижување и можностите за интеграција во општеството.
Во време кога војните повторно го прекројуваат светот, секое дете без дом, без родител и без глас станува нем сведок на колективниот неуспех на човештвото. Светот што не успева да ги заштити своите најранливи – децата – ја губи и својата иднина.
