Во последниве години, глобалното небо – симбол на поврзаност и технолошки напредок – се претвори во фрагментирана и често опасна зона. Наместо брзи и директни летови преку континенти, авионите сега летаат заобиколно, во загушени воздушни коридори, избегнувајќи „зони забранети за летање“ над конфликтни подрачја.
Од руските аеродроми парализирани од дронски напади, до затворање на небо над Блискиот Исток, геополитичките тензии и вооружените судири ја редефинираат мапата на глобалниот воздушен сообраќај.
Русија и хаосот одозгора
Само во јули 2025, Русија доживеа масовно затворање на аеродроми поради украински дронски напади – со над 2.000 откажани летови за два дена. На аеродромите во Москва и Санкт Петербург се создаде колапс, додека патници спиеја на плочки, а цените на такси-услугите достигнуваа илјадници долари.
Заглавени во воздухот: кога небото се затвора сред лет
Во јуни 2025, напад на ирански ракети врз американска база во Катар ги затвори небото над цел регион. Летот од Перт до Париз мораше да лета 15 часа и да се врати назад без слетување. Во мај, конфликтот меѓу Индија и Пакистан ги парализираше транзитните летови од Европа до Азија, предизвикувајќи зголемување на времето на лет до 10 часа.
Празни неба и тесни коридори: ризик од судири
Додека зони како Либија, Сирија и делови од Африка се избегнуваат, авиони се принудени да се движат во тесни и пренатрупани воздушни патеки. Овие таканаречени „коридори со супер густина“ значително го зголемуваат ризикот од воздушни инциденти, особено кога контролата на летање е слаба или непостоечка.
Еколошки и економски последици
Истражувања покажуваат дека само избегнувањето на рускиот воздушен простор резултирало со 8,2 милиони тони дополнителен CO₂ за една година. Летовите трошат до 39% повеќе гориво, а рутите Европа-Азија се најмногу погодени.
Финнаир изгуби клучна конкурентна предност, додека British Airways откажа линии кон Кина.
Air India и United Airlines беа принудени да изменат рутите и да трошат повеќе средства поради забрани за прелет.
Ракети, дронови и ризик за патници
Во последните години, неколку цивилни авиони беа случајно соборени или вклучени во воени операции:
2024: Русија собори азербејџански патнички авион над Казахстан.
2020: Иран собори летот PS752.
2014: Руски проектил ја уништи леталото MH17 над Украина.
Овие трагедии покажуваат дека границата меѓу воен и цивилен воздушен простор станува сѐ понејасна.
Секој нов судир или дипломатска криза го менува небото – авионските рути се диктирани од ракети, а не од економија. Оваа нова реалност бара адаптација, но ја отвора и дилемата: дали глобалната авијација може да опстане во свет што сѐ помалку личи на отворено небо?
