И покрај тоа што тифусната треска (тифус) ги мачи луѓето со милениуми, денес таа ретко се смета за закана во развиените земји. Но, оваа древна закана сè уште претставува сериозна опасност во современиот свет.
Според истражување објавено во 2022 година, бактеријата што ја предизвикува тифусната треска покажува сè поголема отпорност на лекови и брзо ги заменува соевите кои не се отпорни.
Во моментов, антибиотиците се единствениот ефикасен начин за лекување на тифус, кој го предизвикува бактеријата Salmonella enterica серовар Typhi (S. Typhi). Но, во последните три децении, отпорноста на S. Typhi на орални антибиотици расте и се шири.
Во своето истражување, научниците секвенционирале 3.489 соеви на S. Typhi собрани од 2014 до 2019 година во Непал, Бангладеш, Пакистан и Индија, и откриле пораст на екстремно лековито-отпорен (XDR) S. Typhi.
XDR Typhi: Отпорен на скоро сè
Овој XDR Typhi не само што е имун на првични антибиотици како ампицилин, хлорамфеникол и триметоприм/сулфаметоксазол, туку почнува да покажува отпор и на понови антибиотици како флуорохинолони и трета генерација на цефалоспорини.
Уште полошо, овие отпорни соеви се шират глобално со загрижувачка брзина.
Иако повеќето случаи на XDR Typhi доаѓаат од Јужна Азија, истражувачите идентификувале речиси 200 случаи на меѓународно ширење од 1990 година наваму. Најчесто тие се појавуваат во Југоисточна Азија и Источна и Јужна Африка, но отпорни соеви се откриени и во Обединетото Кралство, САД и Канада.
„Брзината со која се појавуваат и се шират високо-отпорни соеви на S. Typhi е навистина загрижувачка и укажува на потребата од итно проширување на превентивните мерки, особено во најризичните земји,“ изјави д-р Џејсон Ендруз, специјалист за инфективни болести од Универзитетот Станфорд.
Последната линија на одбрана е под закана
Научниците веќе со години предупредуваат на отпорноста на тифус. Во 2016 година, првиот XDR тифусен соев беше идентификуван во Пакистан. До 2019 година, тој стана доминантен генотип во земјата.
Историски, овие отпорни соеви беа третирани со антибиотици од трета генерација, како што се хинолони, цефалоспорини и макролиди. Но до раните 2000-ти, мутации кои создаваат отпорност на хинолони беа присутни кај над 85% од сите случаи во Бангладеш, Индија, Пакистан, Непал и Сингапур.
Денес, азитромицин, макролид, е единствениот преостанат орален антибиотик кој делува. Но можеби не уште долго.
Студијата од 2022 година откри мутации кои веќе создаваат отпорност и на азитромицин, што ја загрозува ефикасноста на сите орални антибиотици за тифус.
Овие мутации сè уште не се интегрирани во XDR Typhi, но ако тоа се случи – човештвото ќе се соочи со сериозна здравствена криза.
Вакцините се најдобрата превенција
Ако не се третира, тифусот може да биде фатален во до 20% од случаите. Денес се пријавуваат околу 11 милиони случаи на тифус годишно.
Вакцините, особено вакцините со тифусен конјугант, можат да спречат идни епидемии, но само ако се овозможи глобален пристап до нив. Во спротивно, светот може да се соочи со нова пандемија.
„Новата појава на XDR и азитромицин-отпорен S. Typhi создава итна потреба за проширување на превентивните мерки, вклучувајќи употреба на вакцини против тифус во земјите каде болеста е ендемска,“ велат авторите на студијата.
„Таквите мерки треба да се применуваат и во земјите каде што отпорноста е највисока, но и пошироко, поради можноста за меѓународно ширење.“
Јужна Азија е главниот центар на тифус, со околу 70% од сите случаи. Но ако COVID-19 нè научи нешто, тоа е дека заразите се шират брзо во глобализиран свет.
Времето истекува
За да се спречи глобална здравствена катастрофа, стручњаците повикуваат на проширување на пристапот до вакцини и инвестирање во истражување на нови антибиотици. Студија во Индија покажала дека доколку децата во урбани средини се вакцинираат, може да се спречат до 36% од случаите и смртните случаи од тифус.
Пакистан е првата земја во светот што воведе редовна вакцинација против тифус. Стручњаците сметаат дека и другите држави мора да го следат тој пример.
Антибиотската отпорност е еден од водечките глобални причинители на смрт – одзема повеќе животи отколку ХИВ/СИДА или маларија. Кога се достапни, вакцините се едни од најдобрите алатки за спречување на катастрофа.
Немаме време за губење.
Студијата е објавена во The Lancet Microbe.
