„Додека Русија не се согласи на целосно и безусловно прекин на огнот, отстапките не треба ни да се дискутираат“, предупреди таа. Оваа изјава јасно ја покажува решеноста на ЕУ да продолжи со мерките за економски притисок, градејќи врз обемните ограничувања содржани во неодамна усвоениот 18-ти пакет санкции. Подолу е преглед на последниот пакет, како и најавите за следниот.
18-ти пакет санкции – како ЕУ планира да ја ослабне Русија
Неодамна, во јули 2025 година, беше усвоен 18-тиот пакет санкции, кој Каја Калас го претстави како еден од „најстрогите“ досега. Иако е сеопфатен, подолу истакнуваме пет клучни елементи:
Прво, на санкционираната листа беа додадени 55 нови поединци и компании, со што вкупниот број достигна над 2.500. Посебно внимание се посветува на таканаречената „флота во сенка“ – бродови што ѝ помагаат на Москва да ги заобиколи санкциите. На уште 105 бродови им беше забранет влез во европските пристаништа и пристап до поморските услуги, со што нивниот вкупен број достигна 444. Санкциите на ЕУ ѝ дозволуваат на Унијата да го наведе секој брод што директно или индиректно ја поддржува војната на Русија против Украина.
Второ, фокусот е на намалување на приходите од руската енергија: цената на руската нафта е ограничена од 60 до 47,6 долари за барел, со механизам за автоматско прилагодување на движењата на пазарот. Новиот систем предвидува дека ограничувањето на цената (т.е. price cap) секогаш ќе биде 15 проценти пониско од просечната пазарна цена на руската нафта „Уралс“ во претходните шест месеци. Оваа мерка стапува на сила од септември 2025 година.
Трето, ЕУ воведе забрана за увоз на руски нафтени производи кои се преработени во трети земји. Суштината на мерката е дека руската нафта не може да стигне до европскиот пазар дури ни во преработена форма, односно дека Москва не може да ги „заобиколи“ санкциите со извоз на нафта во трети земји, нејзина преработка таму, а потоа пласирање на нејзините деривати во ЕУ. Мерката стапува на сила по шестмесечниот преоден период.
Четврто, финансискиот сектор беше погоден од нови ограничувања: уште 22 руски банки беа ставени под целосна забрана за трансакции, така што сега вкупно 45 институции се опфатени со оваа мерка. Ниту еден оператор од ЕУ нема да има право директно или индиректно да соработува со која било од овие банки, вклучително и обезбедување специјализирани услуги за пораки.
Целта на санкциите
Толкувањето на Унијата е дека Русија може да биде принудена да го прекине конфликтот исклучиво со сила, што не значи воена сила, туку зајакнување и на бројот на пакети санкции и на нивниот опсег. Санкциите имаат јасна цел – да ја ослабат способноста на Русија да го финансира и одржува својот вој.
Според податоците на Унијата, руската економија потрошила значителен дел од своите резерви со цел да ја стимулира економијата и воениот сектор, поради што се заклучува дека економијата следствено забавува. Се истакнува дека растот на БДП на Русија во првиот квартал од 2025 година изнесувал 1,4 проценти, додека ММФ прогнозира раст од само 0,9 проценти во 2026 година. Податоците за преработувачката индустрија укажуваат на пад. Исто така, санкциите ја принудија Русија да ги продава своите ресурси „со попуст“, а да купува што ѝ е потребно по зголемени трошоци, што негативно влијае на економијата. Руската економија веќе ги користи речиси сите расположиви ресурси (работна сила, фабрики, машини, енергија) за одржување на производството и растот. Конечно, според проценката на ЕУ, инфлацијата во Русија останува многу висока. Во мај 2025 година, се намали само малку под 10 проценти (9,88 проценти), што е сепак далеку над целта од 4 проценти.
Во суштина, иако овие податоци не треба да се земаат здраво за готово, тие покажуваат дека ЕУ е уверена дека нејзините санкции досега биле ефикасни. Затоа, може да се очекува континуирано потпирање на овој казнен механизам.
Кон 19-тиот пакет санкции и други мерки
Од 2014 година, санкциите се главен инструмент за притисок на надворешната политика на кој Унијата се потпираше за да влијае врз Русија.
Сепак, пакетите санкции се „броат“ само од 2022 година, кога започна тоталната војна. Денес, институциите на ЕУ и земјите-членки го разгледуваат 19-тиот пакет санкции како начин за одржување на притисокот врз Русија. Во овој контекст, иако сè уште не е познато каква ќе биде содржината на новиот пакет, сигурно е дека неговото усвојување се очекува веќе во септември оваа година. Во политичка смисла, целта на Унијата е да покаже единство и упорност во вршењето притисок врз Москва, и покрај одредени разлики меѓу членовите во врска со темпото и обемот на санкциите. Додека некои земји инсистираат на уште построги мерки, други предупредуваат на можни негативни последици за сопствените економии. Словачка, на пример, го одложи своето согласување за 18-тиот пакет до последен момент, додека Унгарија често е главниот кочник. И покрај разликите, ситуацијата на терен покажува дека санкциите остануваат централен инструмент на надворешната политика на ЕУ.
Можеби уште поважно е разгледувањето на чекорите по самитот во Алјаска и состанокот во Белата куќа. 19-тиот пакет санкции се разгледува во време кога лидерите на Унијата разговараат со американскиот претседател Доналд Трамп за навремено и праведно завршување на конфликтот. Во овој поглед, Унијата не се разликува многу од Соединетите Американски Држави, бидејќи Вашингтон продолжува со санкциите, па дури и им се заканува на трети земји кои увезуваат руски деривати. Додека подготвува нови мерки, Унијата сè уште треба да разгледа какви „безбедносни гаранции“ ќе може да му обезбеди на Киев, како ќе се позиционира кон потенцијалните преговори меѓу Зеленски и Путин и какви дополнителни чекори да преземе ако се изгуби новосоздадениот моментум и војната продолжи да ескалира. Во секој случај, иако е малку веројатно конфликтот да заврши наскоро, втората половина од годината би можела да биде пресвртница во понатамошното барање решение за украинското прашање.
