Дваесет и четири години по политичките промени во Белград, Србија и понатаму ја задржува својата стратегиска ориентација кон Европската Унија, но патот кон членство останува комплексен и оптоварен со политички, економски и регионални тензии.
Српската влада го нагласува европскиот курс како „гаранција за развој и подобар живот“, но на домашен терен ентузијазмот избледува: додека во 2000-тите повеќе од 70% од граѓаните ја поддржуваа ЕУ, денес тој број е околу 40%.
Премиерот Ѓуро Мацут во изјава за Euronews Srbija вели дека европската интеграција останува „национален интерес“ и дека Србија е посветена на реформите и модернизацијата на институциите. Владата, според него, постигнала 61% усогласеност со Заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, но останува уште долг процес на хармонизација.
Енергетската безбедност е друг клучен приоритет. Србија, иако силно зависна од рускиот гас, се обидува да обезбеди регионална соработка со земји како Унгарија, за да ја гарантира стабилноста на снабдувањето. „Дури и во сложени услови, Србија мора да обезбеди целосна енергетска независност,“ изјави Мацут.
Во Брисел се отвори дебата за нов модел на проширување – „делумно членство“, при што земјите би добиле пристап до европскиот пазар, но без полноправно гласачко право. Идејата предизвика силни реакции на Балканот. Премиерот на Црна Гора, Милојко Спајиќ, ја одби категорично: „Суверенитетот не може да биде компромис.“
Слични резерви изрази и Андреј Пленковиќ, загрижен дека членството на Србија би можело да го промени односот на влијание во институциите на Унијата. Според Слободан Зечевиќ од Институтот за европски студии во Белград, „Хрватска нема да биде особено наклонета кон членството на Србија, бидејќи тоа би ја засилило нејзината позиција во рамките на ЕУ.“
Во меѓувреме, други земји од регионот бележат различен напредок: Црна Гора и Албанија се сметаат за најподготвени за членство до 2030 година, додека Босна и Херцеговина останува „најслаб ученик“ во процесот, според новинарот Амил Дуќиќ од Сараево. Аналитичарите предупредуваат дека моделот на делумно членство може да ја продлабочи поделбата меѓу „старите“ и „новите“ членки и да ја наруши рамноправноста во Унијата.
Министерот за европска интеграција, Немања Старовиќ, вели дека, и покрај растечката недоверба во јавноста, напуштањето на европскиот пат би било стратешка грешка.
„Приклучувањето кон ЕУ е во национален интерес на Србија,“ рече Старовиќ, но призна дека процесот е оптоварен со регионални ривалства, енергетска зависност и нерешени политички спорови.
Според експертите, 2023–2030 ќе биде критичен период за реформите и исполнување на условите. Иако делумното членство може да се разгледува како „преодно решение“, многумина го гледаат како ризик што би ја ослабел веродостојноста на Унијата.
Извор: Euronews.com
