Таква е есента што планинарите ја обожаваат на Монт Еверест – сезона на совршени услови за искачување и мирни патеки.
Но, тоа повеќе не е гаранција.
Метеоролозите предупредуваат дека монсуните сè почесто се протегаат длабоко во есента – период кој традиционално е резервиран за планински туризам. Непредвидливите временски услови стануваат сè почеста закана за оние што се впуштаат во авантура на највисоките точки на светот.
Во последната деценија, речиси секоја година е забележан барем еден екстремен пороен дожд при крајот на продолжениот монсун, а во високите планини тоа значи само едно – опасност.
Изминатиот викенд, снежна бура остави стотици туристи заробени на источната страна на Еверест, на надморска височина поголема од 4.900 метри, со температури под нулата. До вторник, кинеските државни медиуми јавија дека речиси 600 планинари биле спасени. Еден човек починал од хипотермија и висинска болест, но останатите биле во стабилна состојба.
Сличен инцидент се случил и на непалската страна, каде што еден јужнокорејски планинар загинал на врвот Мера. Свеста за трагедијата дошла до јавноста со задоцнување, бидејќи поројните дождови и обилниот снег ги прекинале комуникациските линии. Непалските власти проценуваат дека поплавите и свлечиштата во земјата за само една недела однеле околу шеесет човечки животи.
„Октомври секогаш го поврзувавме со ведро небо,“ вели водичот Ритен Џангбу Шерпа. „Но последниве години планинарите се сè почесто заробени во снежни бури. Тоа сериозно го наруши нашиот туристички бизнис.“
Монсунската сезона во Непал и северна Индија традиционално трае од јуни до средината на септември. Денес, таа се протега и до втората недела на октомври. „Тоа е голема промена,“ објаснува Арчана Шреста, заменик-директорка во непалскиот хидрометеоролошки оддел. „Она што особено загрижува е количината на врнежи што паѓаат во краток период. Такви екстреми се сè почести.“
Во високите предели на Хималаите, ваквите појави значат виулици, снежни бури и животна опасност за планинарите. Така било и минатиот викенд, кога времето одеднаш се променило: ветрот засвирел со силина, температурата нагло паднала, а видливоста речиси исчезнала.
Патот што претходно ги водел туристите до нивната живописна станица се претворил во непробоен снежен ѕид. На планината Чо Оју, што се наоѓа помеѓу Кина и Непал, тим алпинисти бил принуден да се повлече поради постојаните врнежи од снег. „Сега се вратија откако врнежите престанаа,“ вели операторот на експедиции, Мингма Шерпа.
За оние што останале заробени на источната страна на Еверест, борбата била далеку потешка. Некои им раскажале на новинарите дека, и покрај топлата облека, страдале од хипотермија додека се пробивале низ длабокиот снег. Други не спиеле со часови, стравувајќи дека ќе бидат затрупани. „Снегот паѓаше толку обилно што најмногу време поминувавме расчистувајќи го,“ рекол еден искусен планинар, додавајќи дека „никогаш не видел нешто вакво.“
Трагедијата можела да биде многу поголема доколку не била навремената и добро координирана спасувачка акција – во која биле вклучени и јаци и коњи за расчистување на патеките.
Научниците објаснуваат дека една од причините за ваквите појави е зголемената влажност во атмосферата, предизвикана од глобалното затоплување. Наместо рамномерни врнежи во текот на неколку месеци, денес монсуните се карактеризираат со поројни дождови во краток, интензивен период – што го зголемува ризикот од поплави, свлечишта и снежни бури.
„Времето во овој период станува сè понепредвидливо,“ вели Пасанг, туристички агент од Лхаса. „Септември и октомври порано беа совршени за планинарење, но сега бура може да настапи за само неколку часа, а температурите нагло паѓаат.“
Според метеоролозите, дел од вината ја носи и феноменот наречен „западно нарушување“ – систем на низок притисок што потекнува од Медитеранот и носи студен воздух кон Индија и Непал. Кога овој студен воздух ќе се судри со топлата и влажна монсунска маса, резултатот се екстремни врнежи и снежни бури.
Она што е ново и вознемирувачко е тоа што западните нарушувања, кои порано се јавуваа во зима, сега пристигнуваат сè почесто во есен. Така, на почетокот на октомври, врнежите и снегот во источен Непал биле поттикнати токму од ваков судир на системи, кој ги турнал облаците во невообичаена насока – кон исток, наместо кон запад.
Научниците предупредуваат дека во услови на глобално затоплување, овие интеракции меѓу западните нарушувања и монсуните се засилуваат. Потоплиот воздух ги крева облаците повисоко, што им овозможува на временските системи да ја преминат Хималајската бариера и да навлезат во Тибет, кој историски имал суви услови.
Истражување објавено во списанието Nature потврдува дека тибетското плато се претвора во потопла и повлажна клима – промена што може да предизвика нестабилно време, чести снежни бури и лавини.
„Она што навистина се промени,“ вели Логан Талбот, водич на експедиции во Тибет, „е сигурноста во шемите. Повеќе не можеме да се потпреме дека сезоните ќе се однесуваат исто. Затоа искуството, флексибилноста и одлучното раководење станаа клучни за секое искачување во Хималаите.“
Извор: BBC
