Пожарите на отворено не носат само пепел и паника, тие испуштаат токсични честички што сериозно го загрозуваат здравјето. При горење на шума и ниска вегетација се ослободуваат PM2.5 и PM10, кои продираат длабоко во белите дробови, додека чадот од депонии содржи диоксини, фурани и тешки метали со канцероген потенцијал. Најранливи се децата, постарите и лицата со хронични заболувања. Иритирачки гасови како озон и јаглерод моноксид дополнително го влошуваат квалитетот на воздухот. .
Само неколку часа откако пламени јазици проголтаа отпад со стари возила во Визбегово, мерните станици во главниот град регистрираа скок до AQI 229 (Илинден) и AQI 198 (Центар) – ниво кое веќе е нездраво за сите групи.
Спојот на пожарните емисии и градскиот сообраќај го притисна Скопје под потежок воздух од вообичаеното летно попладне, што екстремно го зголемува ризикот за астматичарите, децата и постарите лица.
За заштита: избегнување активности на отворено, затворени прозорци и маски тип N95. Чадот не само што боли во очите, тој трајно ги ошететува белите дробови.
Шумски пожари: Зелена плима на токсини
Кога гори шума, воздухот се исполнува со микроскопски честички PM2.5 и PM10, способни да навлезат длабоко во белите дробови и крвотокот. Се ослободуваат и јаглерод моноксид, метан и азотни оксиди, а чадот е богат со органски соединенија и VOCs. Оваа комбинација предизвикува хронично воспаление на дишните патишта, го нарушува срцевиот ритам и го зголемува ризикот од мозочен удар — особено кај деца, постари лица и хронично болни.
Пожари од ниска вегетација: невидлив ризик од тревата
Изгорените површини со сува трева, грмушки и земјено покритие ослободуваат најмногу PM10 и јаглерод моноксид. Честиците можат брзо да се прошират поради ниска висина на пламенот, загадувајќи го воздухот во густо населени подрачја. VOCs од растителни масла додаваат иритирачки гасови кои предизвикуваат суво грло, кашлица и иритација на очите. Луѓето често ги игнорираат овие пожари, но нивното загадување е подмолно и долготрајно.
Пожари на депонии: индустриски коктел во воздухот
Најопасни од сите, депониските пожари претставуваат отровна алхемија во воздухот. Диоксини, фурани, тешки метали (олово, кадмиум) и пластични гасови се ослободуваат при горење на отпад. Овие супстанции се канцерогени и хормонски нарушувачи, а чадот може да предизвика тешки невролошки и респираторни компликации. Депониите често се во близина на сиромашни населби, што го зголемува социјалниот ризик и здравствената ранливост.
Шумските пожари сè почесто се појавуваат низ целиот свет. Зголемените глобални температури создаваат потопла и посува средина, што овозможува идеални услови за овие смртоносни и деструктивни пожари. Тие претставуваат директна опасност за сè што им се наоѓа на патот, додека чадот од пожарите е закана која трае подолго и е особено штетна за децата.
Како што пожарите стануваат сè почести и поголеми, а чадот патува на големи растојанија, важно е родителите и старателите да знаат како да ги заштитат своите семејства од штетните последици.
Како чадот од шумски пожари влијае врз децата
Како што децата растат, нивниот имунолошки систем и белите дробови сè уште се во развој, што ги прави особено ранливи на штетните ефекти од чадот од шумски пожари – кој е потоксичен од секојдневното загадување на воздухот. Фините честички што ги ослободуваат шумските пожари – познати како PM2.5 – можат да навлезат длабоко во белите дробови на децата и да го загрозат нивното здравје и благосостојба, и во моментот и на долг рок.
Бебиња
Бебињата имаат нецелосно развиени тела, вдишуваат повеќе воздух и се поблиску до земјата, каде концентрацијата на штетни честички е поголема. Тие се изложени на зголемен ризик од:
- Ниска родилна тежина (поврзана со проблеми со дишење и намален раст во детството)
- Вродени аномалии
- Дијабетес во детството
- Смртност
Мали деца
На оваа возраст, имунолошкиот систем, мозокот и белите дробови сè уште се развиваат. Дополнително, децата се поактивни и поминуваат повеќе време на отворено, што го зголемува ризикот од:
- Астма и респираторни болести
- Ослабен имунитет
- Намалени когнитивни функции
Адолесценти
Адолесцентите и понатаму се развиваат ментално и физички и се уште поактивни. Во оваа фаза се изложени на ризик од:
- Астма и респираторни болести
- Метаболички нарушувања (на пр. дебелина)
- Висок крвен притисок (хипертензија)
- Негативни последици по менталното здравје
Знаци и симптоми на изложеност на чад кај децата
Децата – особено малите деца – кои вдишуваат чад од шумски пожари може да искусат широк спектар на симптоми. Физичките симптоми вклучуваат:
- Болка и стегање во градите
- Отежнато дишење
- Свирење при дишење
- Кашлање
- Печење или иритација во носот, грлото и очите
- Вртоглавица
Ако вашето дете има проблеми со дишењето, не може да заспие или покажува забележливи здравствени симптоми, веднаш однесете го во здравствена установа.
Како да ги заштитите децата од чадот предизвикан од шумските пожари?
Ако живеете во област со висок ризик од шумски пожари, прегледајте го планот за евакуација со вашето семејство најмалку еднаш годишно, за сите да знаат што треба да прават.
Секогаш следете ги локалните временски извештаи, информациите за квалитетот на воздухот и здравствените препораки, вклучително и оние поврзани со чад од пожари. Дознајте ги симптомите од вдишување чад, за да можете веднаш да реагирате и да спречите дополнителни здравствени проблеми.
Пред да избие шумски пожар
Разговарајте со вашето семејство за шумските пожари. Објаснете им на децата, на начин соодветен на нивната возраст, што се пожари и дека ќе направите сè што е можно за да бидат безбедни.
Подгответе план за итна евакуација кој вклучува медицински информации и инструкции што да прави секој член ако се раздвоите. Идентификувајте безбедни засолништа во близина или во соседни области. Осигурете се дека децата ги знаат вашите контакт информации и што да прават ако останат сами. Проверете го планот на училиштето на вашето дете за евакуација во случај на пожар.
Направете „итен пакет“ кој содржи храна, лекови, готовина, комплет за прва помош, противпожарен апарат, маски N95/KN95 (за возрасни и деца), светилка, радио, батерии, вода за неколку дена, копии од важни документи (изводи, лични карти, тапии итн.)
Ако живеете во подрачје со висока изложеност (на пр. покрај шума), создајте заштитна зона околу домот која е исчистена од лисја, отпад или запаливи материјали во радиус од најмалку 10 метри.
Евакуирајте се веднаш ако надлежните органи така препорачаат или ако вашиот дом е во опасност.
За време на шумски пожар
Евакуирајте се веднаш ако надлежните органи го советуваат тоа или ако има директна закана по вашиот дом.
Ако е можно, преселете се привремено на локација со почист воздух.
Чувајте ги децата внатре со затворени прозорци и врати. Ако користите клима уред, нека биде со затворен довод на свеж воздух за да се избегне влез на чад.
Користете прочистувач на воздух, ако имате.
- Ограничете ја физичката активност и пијте доволно вода за хидратација.
- Ако детето мора да излезе, размислете за користење N95/KN95 маска. Маските не се дизајнирани за мали деца, но деца над 7 години можат да носат мали големини. Детето не смее да носи маска ако тешко дише или не може самостојно да ја тргне.
По шумски пожар
- Не дозволувајте децата да учествуваат во чистење на пепел или остатоци.
- Осигурете се дека областа е безбедна и исчистена пред тие да се вратат дома.
- Ако детето развие некој од претходно споменатите симптоми, веднаш посетете здравствена установа.
- Следете ги и физичките симптоми и емоционалните реакции во месеците по пожарот. Децата често не ги изразуваат симптомите исто како возрасните – потребни се трпеливост и поддршка.
Што да се избегнува
За да го намалите влијанието од други извори на загадување за време и веднаш по пожарот, избегнувајте:
- Пушење
- Користење шпорети на гас, пропан или дрва, камини или свеќи
- Користење озон-генерирачки прочистувачи на воздух
- Користење генератори на природен гас или бензин во затворен простор
- Користење спрејови
- Пржење или печење храна
- Користење правосмукалка
- Палење отпад
Дури и во отсуство на шумски пожари, загадувањето на воздухот околу домот може сериозно да влијае врз здравјето на детето.
Утеха и поддршка за децата по шумски пожар
- Осигурете се дека му давате можност на вашето дете да зборува за пожарот и охрабрете го да ги сподели своите грижи или чувства на страв и анксиозност.
- Покажете му дека внимателно го слушате и дека искрено се грижите за тоа како се чувствува.
- Ограничете ја неговата изложеност на вознемирувачки медиумски содржини.
Обезбедете чувство на сигурност
- Објаснете му како настанал пожарот.
- Покажете им љубов и сигурност преку заедничко поминато време и многу дополнителни прегратки.
Пожарите не се само еколошка катастрофа, тие се тивок напад врз здравјето на луѓето. Без разлика дали гори шума, ниска вегетација или депонија, во воздухот се ослободуваат штетни честички и токсини кои го надминуваат прагот на безбедност. PM2.5 и диоксините навлегуваат длабоко во организмот, предизвикувајќи воспаленија, хронични болести и сериозни оштетувања на респираторниот и кардиоваскуларниот систем. Особено ранливи се децата, постарите лица и хронично болните.
