Иницијативата Европска престолнина на културата – од 1985. година
Инцијативата за Европска престолнина на културата започнала во 1985. година, а од тогаш повеќе од 60 градови во Европа ја носеле оваа престижна титула. Оваа иницијатива не само што ги слави разноликите култури на европскиот континент, туку и ги поттикнува градовите да вложуваат во својата културна инфраструктура и програми кои ја зголемуваат свеста за европската културна разновидност и заедничкото европско наследство. Главната цел е да се поттикне чувство на припадност кај европските граѓани преку културни разменувања, а истовремено да се стимулира културниот развој во градовите домаќини.
Нова Горица: Првиот транснационален град на културата
Нова Горица е позната како „најмладиот“ град во Словенија. Изграден е по Втората светска војна, кога беше разделен од нејзиниот италијански сосед Горица. Градот обединува две култури и два јазици, а неговото историско значење е неверојатно. Нова Горица е всушност еден од најинтересните примери за тоа како геополитички промените можат да создадат нови културни и социјални идентификации.
Плоштад Европа (или Пјача Трансалпина на италијански) е централниот градски плоштад, кој е единствениот на светот каде можете да стоите со една нога во Словенија, а со другата во Италија. Ова географско и културно спојување на два града го прави уникатен и ќе биде еден од клучните моменти на програмата за 2025. година.
Од 2004. година, со влезот на Словенија во Европската унија, границите помеѓу овие два града се изгубиле, а повторно спојување ќе го постави Проектот GO!2025, кој е насловот под кој Нова Горица и Горица ќе бидат заеднички Европски престолнини на културата. Овој проект ќе биде од огромно значење не само за локалните жители, туку и за глобалниот туризам, како и за културните разменувања меѓу Италија и Словенија.
Програмите во Нова Горица ќе бидат многу разновидни, вклучувајќи музика, театар, визуелни уметности и креативни работилници. Програмите ќе се фокусираат на транснационалното искуство на живеење и работата во двете земји, и ќе го истражуваат значењето на културната соработка и размената.
Нови можности за туризам и културни настани
Одлуката за прогласување на Нова Горица за Европска престолнина на културата носи значителни економски и туристички бенефити. Прогнозите се дека бројот на туристи во 2025. година ќе се зголеми од 250.000 на повеќе од 2 милиони посетители, што ќе има позитивен ефект на локалната економија, а исто така ќе ја истакне културната историја и традиции на градот.
Програмите ќе вклучуваат театри, концерти, изложби, уметнички фестивали и многу други настани кои ќе го привлекуваат интересот на посетителите од целиот свет. Важен дел од овој проект е идејата да се создаде мултикултурен простор каде ќе се прославува и истражува историјата, но и современите културни и уметнички изрази.
Кемниц, исто така, ќе биде Европска престолница на културата, а неговата програма ќе понуди интересни културни настани кои се фокусираат на инклузивност, иновации и преиспитување на историјата.
Историјата на Нова Горица и Горица: Прекинати, но повторно обединети
Како што пишува BBC, Нова Горица и Горица некогаш биле еден град, но по Втората светска војна биле поделени кога новите граници на Европа биле утврдени. Овој регион бил сведок на сложени политички процеси, кои довеле до тоа дека неговите жители имале само два месеца за да одлучат дали ќе бидат Италијани или Словенци. Овој историски момент оставил силен печат на идентитетот на овие две населби, кои и денес носат наследство на различност и заедништво.
Во 2025. година, Нова Горица и Горица ќе ги обединат своите културни програми и ќе ја покажат моќта на соработката и транснационалната култура. Програмата ќе се темели на размени помеѓу различни култури и традиции, нагласувајќи го значењето на заедничкиот европски идентитет и историско наследство.
Скопје: Град кој заостанува зад другите и нема никакви активности за 2028 година
За разлика од Нова Горица и Кемниц, Скопје како главен град на Македонија не го користи во целост потенцијалот на својата културна историја и богатство. Иако Скопје има многу да понуди, како што се своите културни споменици, традиции, и автентични настани, се чини дека градот се наоѓа во фаза на „спиење“ кога станува збор за неговото културно презентирање и меѓународна видливост. Ниту една сериозна програма за културни настани не е во подготовка за европска престолнина на културата, иако Скопје има многу вредни ресурси кои може да ги претстави на европската сцена.
Додека другите градови активно се подготвуваат за титулата Европска престолнина на културата, Скопје нема никакви видливи активности или програмски иницијативи кои покажуваат сериозност во подготовките за 2028 година, кога се очекува да биде град на културата. Јавноста не е информирана за какви било планирани настани или подготовки, што создава чувство на невидливост и недоволна ангажираност од страна на градските власти.
Истражувањата покажуваат дека се потребни големи напори во развојот на културната инфраструктура во Скопје. Градот треба да го подобри своето културно планирање и да инвестира во нови програми кои не само што ќе го поттикнат културниот развој, туку и ќе ја зголемат туристичката привлечност. Скопје има потенцијал да биде значаен центар за култура на Балканот, но моментално заостанува зад другите европски метрополи кои активно се подготвуваат за големите титули и програмите што ќе ги понудат во 2025.
Нова Горица и Кемниц ќе бидат главни актери во европската културна сцена во 2025. година. Нивните програми ќе бидат одраз на тоа колку културата и уметноста имаат моќ да создадат поврзаност меѓу различни нации, да ги слават културните разлики и да создадат еден нов европски идентитет. Нова Горица, како единствен град што ги обединува двете држави, ќе биде пример за тоа како културите може да се интегрираат и слават. За разлика од нив, Скопје треба да се разбуди и да започне со посериозни подготовки за развој на својата културна понуда, која ќе му овозможи да се позиционира како важен културен центар на европскиот континент. Скопје треба да ја искористи шансата за 2028 година и да започне со конкретни активности кои ќе ја претстават неговата богатата култура и историја пред Европската јавност.
